Zagadnienie prawne zostało przedstawione przez trzyosobowy skład rozszerzonemu siedmioosobowemu składowi sędziowskiemu. Problem sprowadzał się do pytania, czy można karać rolnika za to, że KRUS nie poinformowała go w terminie o obowiązku złożenia zaświadczenia z urzędu skarbowego o zarobkach. Sprawa ma charakter uniwersalny - podkreślił sędzia sprawozdawca Zbigniew Korzeniowski.

Kara - to ustanie ubezpieczenia z dniem, do którego rolnik lub domownik obowiązany był złożyć zaświadczenie ( art. 5a ust. 6 ustawy ubezpieczeniu społecznym rolników).

Rolniczka urządza szkółkę
Sprawa rozpatrywana przez Sąd Najwyższy dotyczyła Grażyny F. z województwa małopolskiego. Założyła na hektarze ziemi szkółkę drzew w ramach działalności gospodarczej. Wcześniej była zarejestrowana jako rolniczka w KRUS-ie.  Organ ten uprzedzał Grażynę F. , że działalność trzeba będzie zgłosić.
Dwa lata po nabyciu ziemi, założyła działalność i,  jak powiedział sędzia - "o wszystkim zapomniała". Po 10 latach, w 2012 r. , gdy zakończyła działalność, zapadła decyzja o wyłączeniu z ubezpieczenia społecznego, wstecz od 2005 r., gdyż rolniczka nie wypełniła ustawowego obowiązku o przedstawieniu zaświadczenia o wysokości zarobków.
Warto zaznaczyć, że w okresie aktywności gospodarczej Grażyny F. zmieniły się przepisy. Była wtedy dowolność wyboru ubezpieczenia i rolnik nie musiał zgłaszać do organu prowadzenia działalności i przedstawiać zaświadczenia z urzędu skarbowego. Do 2005 r.  KRUS nie musiał wiedzieć, że rolnik założył działalność.

Reforma wchodzi w życie
W 2004 roku wprowadzono reformę przepisów ubezpieczeniowych.  A następnie Trybunał Konstytucyjny w dwóch wyrokach z 2006 roku uznał przepisy ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników za niekonstytucyjne ze względu na formę opodatkowania i wyłączenie z obowiązkowego ubezpieczenia rolników ( zakwestionowano art. 5a) ustawy, sygn. akt P 8/05 i sygn. akt P 6/05).

 Kamil Antonów,Andrzej Jabłoński,Bartosz Suchacki,Jacek Witkowski
  Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie odrębne w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Komentarz


W każdym razie w 2004 r. ustawa zakładała, że nie każdy rolnik musi być w KRUS, przewidziano takie ubezpieczenie tylko dla małych rolników. W 2004 r. wprowadzono zasadę, że jeśli rolnik chce być w KRUS, to musi to zgłosić w ciągu 14 dni i co roku następuje kontrola podatkowa. Polegała ona właśnie na przedstawieniu zaświadczenia z urzędu skargowego o zarobkach.
Grażyna F. miała taki mały podatek, który pozwalał jej na pozostawanie w KRUS, ale nie przedstawiała zaświadczeń z urzędu skarbowego.
Odwołała się od negatywnej decyzji, ale sądy powszechne nie przyznały jej racji. Sprawa dotarła do Sądu Najwyższego.

Uchwała 7 sędziów niekorzystna dla rolnika
Przedstawiciel prokuratora generalnego prok. Wojciech Kasztelan stwierdził, że organ nie powinien wyciągać tak dalekich konsekwencji z powodu zaniedbania rolniczki. Organ powinien ją poinformować, że obowiązek powinna spełnić ( według art. 62 ustawy).
Sąd Najwyższy w Izbie Pracy nie przychylił się do tej opinii i podjął uchwałę: brak indywidualnego pouczenia ubezpieczonego przez organ rentowy o wynikającym z art. 5a ust. 3 i 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników obowiązku złożenia w terminie zaświadczenia właściwego organu podatkowego o wysokości należnego podatku dochodowego od przychodów z prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej nie powoduje uchylenia określonego w art. 5a ust. 6 tej ustawy skutku w postaci ustania ubezpieczenia społecznego rolników.

Sygnatura akt III UZP 1/15, uchwała 7 sędziów z 17 września 2015 r.