Problem dotyczył dużej liczby byłych właścicieli ziemskich i ich spadkobierców, którzy zostali wywłaszczeni bez podstawy prawnej. Żaden organ administracyjny ani sąd nie wydał w sprawie zabranych gruntów decyzji ani orzeczenia. Powodem wywłaszczenia była reforma rolna przeprowadzona niechlujnie i pośpiesznie. Wyroki sądów były w tej kwestii rozbieżne.
W omawianej sprawie, która stała się przedmiotem pytania prawnego Skarb Państwa - Nadleśnictwo P. wystąpiło o stwierdzenie, że nabył przez zasiedzenie własność nieruchomości leśnej położonej  o powierzchni 33 ha.
Uczestnikiem postępowania był I.S. ujawniony w księdze wieczystej nieruchomości jako jej właściciel.

Działanie siły wyższej
Sąd Rejonowy postanowieniem z 29 maja 2012 r. uwzględnił wniosek. Sąd wskazał , że nabycie własności nastąpiło 8 października 2007 r.
Ustalił, że Skarb Państwa, powołując się na przepisy dekretu PKWN z 1944 r. o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa w 1953 r. objął w posiadanie teren leśny o powierzchni 32,95 ha, podzielony na parcele nie przekraczające 25 ha, stanowiący własność poprzednika prawnego uczestnika i od tego czasu prowadził na nieruchomości planową gospodarkę leśną.
Sąd Rejonowy ocenił, że Skarb Państwa działał w przekonaniu – ostatecznie nieuzasadnionym, lecz usprawiedliwionym, że stał się właścicielem nieruchomości, wobec czego objął ją w posiadanie w dobrej wierze, co uzasadniało zastosowanie krótszego, 20-letniego terminu zasiedzenia z art. 50 dekretu z dnia 11 października 1946 r. - Prawo rzeczowe.
Sąd zwrócił uwagę, że w okresie od 12 marca 1958 r. do 1 stycznia 1992 r. obowiązywała ustawa o sprzedaży nieruchomości Państwowego Funduszu Ziemi oraz o uporządkowaniu niektórych spraw związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego, która jego zdaniem - uniemożliwiała skuteczne domaganie się zwrotu od Skarbu Państwa bezprawnie zabranych nieruchomości. Jej obowiązywanie sąd ocenił jako równoznaczne ze stanem zawieszenia wymiaru sprawiedliwości (działania siły wyższej). A to zawieszało bieg terminu zasiedzenia.
Po odliczeniu okresu posiadania od 1958 r. do 1992 r. Sąd Rejonowy obliczył, że 20 - letni okres samoistnego posiadania nieruchomości przez wnioskodawcę upłynął z końcem 7 października 2007 r. i w dniu następnym wnioskodawca uzyskał prawo własności nieruchomości, wobec czego wytoczenie przez uczestnika 30 października 2007 r. powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej nie miało już wpływu na bieg zasiedzenia.

Zmiana wyroku na rzecz b. właściciela
Sąd Okręgowy rozpoznający sprawę na skutek apelacji uczestnika, zmienił zaskarżone postanowienie i oddalił wniosek skarbu państwa. Odwołał się do poglądu wyrażonego przez Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z 26 października 2007 r. (III CZP 30/07) i ocenił, że stan prawny uniemożliwiał właścicielowi skuteczne dochodzenie wydania nieruchomości przez cały okres od dnia objęcia jej w posiadanie przez Skarb Państwa do utraty mocy obowiązującej przez art. 9 (16) ustawy z 12 marca 1958 r. Wszczęcie tej procedury prowadziłoby nieuchronnie do przeprowadzenia postępowania administracyjnego przewidzianego w art. 9 (16) ust. 3 ustawy i pozbawienia własności nieruchomości przejętej nieprawidłowo przez SP.

Nie było wstrzymania biegu zasiedzienia
SN rozpatrując skargę kasacyjną powziął wątpliwość, która sprowadzała się do pytania, czy obwiązywanie art. 9 ust. 3 i 4 ustawy z 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej stanowiło przeszkodę w skutecznym dochodzeniu wydania nieruchomości będącej w posiadaniu Skarbu Państwa, powodującą zawieszenie biegu zasiedzenia?
SN podjął uchwałę siedmiu sędzió, według której obowiązywanie art. 9 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw, związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego nie stanowiło przyczyny zawieszenia biegu zasiedzenia przez Skarb Państwa takich nieruchomości.

Skutki uchwały SN
O konsekwencjach tej uchwały mówił starszy radca Prokuratorii Generalnej Marcin Gocłowski: - Nie będzie małej reprywatyzacji. Gdyby Sąd Najwyższy stwierdził, że ustawa z 1958 skutecznie zawieszała bieg zasiedzenia przez Skarb Państwa, to właściwie każdy spadkobierca byłych właścicieli, którym bezprawnie odebrano lasy i ziemie rolną mógł wystąpić z roszczenie do sadu o ich zwrot. Z uchwały wynika, że generalnie zawieszenia wymiaru sprawiedliwości z powodu siły wyższej nie było w omawianym okresie.  Ale to nie oznacza, że nikt teraz nie może dochodzić zwrotu nieruchomości. Sądy będą badały indywidualnie każdy wypadek - dodaje radca Gocłowski. 

Warto dodać, że adwokaci byłych właścicieli uważają, że uchwała Sądu Najwyższego może zahamować korzystny trend zwrotu nieruchomości.

Sygnatura akt III CZP 83/14, uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 2015 r.

ID produktu: 40440432 Rok wydania: 2010
Autor:
Tytuł: Nabycie przez zasiedzenie