SN: można wydać decyzję w sprawie przedawnionych składek, ale ściągać ich nie wolno

Sąd Najwyższy podjął uchwałę, według której ZUS jest uprawniony do wydania decyzji dotyczącej składek z tytułu ubezpieczenia społecznego nawet jeśli same składki są już przedawnione.

Sprawa dotyczyła osoby świadczącej w 1999 r. pracę na podstawie umowy zlecenia, co do której ZUS wydał — w 2012 r. — decyzję o podleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Zdaniem pracodawcy wydanie decyzji było niedopuszczalne, albowiem składki uległy już przedawnieniu.

Wątpliwości sądu II instnacji

Sąd I instancji przyznał w tym sporze rację ZUS-owi. Z kolei Sąd Apelacyjny, do którego trafiła apelacja spółki F. powziął wątpliwości natury prawnej, które postanowił przedstawić Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia; Czy dopuszczalne jest ustalenie w drodze decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych podlegania ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu osoby wykonującej pracę na podstawie umowy zlecenia, w sytuacji, gdy składki na te ubezpieczenia uległy przedawnieniu przed wydaniem decyzji w tym przedmiocie?”.

 Obowiązek nie przedawnia się
 W podjętej  uchwale przyjął, że ZUS może wydać decyzję stwierdzającą podleganie osoby fizycznej (w tym konkretnym przypadku chodzi o zleceniobiorcę) ubezpieczeniom społecznym nawet wówczas, gdy w dacie wydawania takiej decyzji składki na te ubezpieczenia są już należnościami przedawnionymi (a więc nie mogą być opłacone). Przyjmując taki pogląd Sąd Najwyższy wyszedł z założenia, że należy odróżnić obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym od obowiązku opłacania składek na te ubezpieczenia. O ile pierwszy z tych obowiązków (o charakterze niepieniężnym) nigdy nie ulega przedawnieniu, o tyle obowiązek opłacania składek (pieniężny) już tak, co wynika wprost z przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Przedawnienie w opłacaniu składek ma zaś ten skutek, że zobowiązanie składkowe wygasa, a więc składki, które do momentu upływu okresu przedawnienia nie zostały w rzeczywistości opłacone, po upływie tego okresu już nie będą mogły być zapłacone.

Decyzja - tak, zaległe składki - nie
SN stanął na stanowisku, iż ZUS może wydać decyzję o podleganiu jakiejś osoby ubezpieczeniom, nawet jeśli wskutek przedawnienia zobowiązania skuteczne dochodzenie zapłaty składek nie jest już możliwe. Należy bowiem rozróżnić dwie sprawy: niewykonane w terminie zobowiązanie majątkowe może ulec przedawnieniu, natomiast obowiązek podlegania składkom — jako powinność niemajątkowa — nie może być przedawniony.
Najwazniejsze jednak, że uchwała nie daje ZUS prawa do dochodzenia zaległych składek.

Sygnatura akt III UZP 8/16, uchwała trzech sędziów z 9 czerwca 2016 r.