RPO upomina się o standardy przesłuchań ofiar przestępstw seksualnych

Nie należy różnicować procedur przesłuchań ofiar przestępstw seksualnych małoletnich poniżej 15. roku życia oraz osób powyżej tego wieku - uważa rzecznik praw obywatelskich. I dodaje, że zgodnie ze standardami unijnymi przesłuchania wszystkich ofiar tych czynów, bez względu na wiek, powinny odbywać się co do zasady jeden raz i w obecności psychologa.

W wystąpieniu do ministra sprawiedliwości dr Adam Bodnar powołuje się na konieczność większej ochrony ofiar przed tzw. wtórną wiktymizacją.

Rzecznik przypomina, że według art. 185a Kodeksu postepowania karnego, pokrzywdzonego przestępstwem seksualnym - który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat - przesłuchuje się jako świadka jedynie  wtedy, gdy jego zeznania mogą mieć istotne znaczenie dla sprawy i tylko raz. Powtórne przesłuchanie jest możliwe tylko, jeśli wyjdą na jaw istotne okoliczności lub zażąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania. Przesłuchanie przeprowadza sąd z udziałem biegłego psychologa. Mogą w nim wziąć udział prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego.

Z kolei zgodnie zaś z art. 185c ust. 1 Kpk, w przesłuchaniu jako świadka ofiary przestępstwa seksualnego, która ma  więcej niż 15 lat, udział biegłego psychologa nie jest obligatoryjny (wykluczony jest udział oskarżonego). Ewentualne  ponowne przesłuchanie może się odbyć na wniosek pokrzywdzonego w drodze teletransmisji - jeśli jest obawa, że bezpośrednia obecność oskarżonego mogłaby oddziaływać krępująco na świadka. Możliwość powtórnego przesłuchania takiego pokrzywdzonego nie jest w tym wypadku doprecyzowana. Kpk nie określa przesłanek powtórzenia tej czynności.

To niezgodne z prawem UE
Rzecznik podkreśla w swoim wystąpieniu, że takie zróżnicowanie procedury przesłuchania ofiar przestępstw seksualnych z względu na ich wiek nie znajduje oparcia w dyrektywach Parlamentu Europejskiego i Rady, które miały być implementowane do polskiego porządku prawnego. Według Dyrektywy 2012/29/UE  liczba przesłuchań ofiar powinna być ograniczona tylko do przypadków absolutnie niezbędnych.  Powinne być one prowadzone przez odpowiednich specjalistów  lub z ich udziałem (chodzi o psychologów). Ryzyko wtórnej wiktymizacji, zastraszania oraz odwetu ze strony sprawcy należy ograniczyć przez prowadzenie postępowań w sposób skoordynowany i taktowny, tak aby ofiary traktowano z szacunkiem i by mogły nabrać zaufania. Ochronę praw i interesów ofiar jako świadków gwarantuje też Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej.