Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego dopuszcza możliwość zastosowania przymusu bezpośredniego wobec osób z zaburzeniami psychicznymi. Stosowanie przymusu bezpośredniego wymaga zachowania przewidzianej przez ustawodawcę procedury oraz podlega kontroli. Przesłanki do zastosowania przymusu bezpośredniego występują także w przypadku niektórych chorych somatycznie. Jednak problem ten nie został uregulowany, pomimo że ochrona praw pacjentów przemawia za koniecznością sprecyzowania warunków i dokonywania oceny zasadności zastosowania przymusu bezpośredniego, z uwzględnieniem bezpieczeństwa chorych i zabezpieczenia wykonania niezbędnych procedur medycznych. Obecnie środki przymusu bezpośredniego stosowane są poza oddziałami psychiatrycznymi niejednokrotnie bez uprzedzenia pacjenta i jego opiekunów, zachowania szczególnej ostrożności i dbałości o dobro chorego i jego godność.
RPO przypomina, że ten problem był już przedmiotem wystąpienia Rzecznika Praw Obywatelskich z 3 listopada 2008 r. do Ministra Zdrowia (RPO-595130-X/08). W odpowiedzi Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2008 r. znalazły się jedynie informacje o działaniach na rzecz ochrony praw pacjenta ówczesnego Biura Praw Pacjenta oraz wejściu w życie przepisów ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się z prośbą o podjęcie działań legislacyjnych w kierunku uregulowania sprawy stosowania przymusu bezpośredniego w przypadkach nie objętych przepisami ustawy o ochronie zdrowia psychicznego.