Rada Legislacyjna o karach za niszczenie środowiska

Minister Środowiska zwrócił się do Rady Legislacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów z prośbą o zaopiniowanie projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny. Rada Legislacyjna uważa, że zmiany są konieczne, a niszczenie środowiska przez zatruwanie powietrza i zanieczyszczanie wód wymaga precyzyjnych przepisów.

Wprowadzenie proponowanej zmiany w kodeksie karnym, w ustawie o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, ustawie o ochronie przyrody i ustawie o substancjach zubożających warstwę ozonową jest konieczna z uwagi na postanowienie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/99/WE z 19 listopad 2008 r. w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne.

Proponowane zmiany mają dotyczyć w pierwszym rzędzie art. 182 k.k., w którym rozszerza się zakres czynów karalnych. W miejsce dotychczas opisanego skutku polegającego na możliwości zagrożenia życia lub zdrowia wielu osób lub możliwości spowodowania zniszczenia w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, proponuje się, żeby wystarczające dla odpowiedzialności karnej było zagrożenie życia lub zdrowia człowieka lub spowodowanie istotnego obniżenia jakości wody, powietrza lub ziemi.  

Zdaniem prof. Marka Bojarskiego z Wydziału Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego zmianę tę ocenić należy pozytywnie, jest ona bowiem sformułowana precyzyjniej niż dotychczas (np. poprzez wprowadzenie ustawowego znaczenia powierzchni ziemi, w miejsce zniszczenia ziemi). Dla stwierdzenia przestępczości czynu w proponowanej zmianie wystarczy ustalenie, że skutek dotyka chociażby tylko jednej osoby.

Proponowane sankcje są spójne z sankcjami opisanymi w rozdziale „Przestępstwa przeciwko środowisku”. Przy czym za zachowanie nieumyślnie należy postulować dotychczasową sankcję bez podnoszenia jej z 2 lat do lat 3 pozbawienia wolności – uważa Rada Legislacyjna.W przepisie art. 184§1 k.k. proponuje się rozszerzenie opisu zachowania się sprawcy tego czynu w ten sposób, że odpowiedzialności karnej będzie podlegać ten, kto wyrabia, przetwarza, transportuje, przywozi z zagranicy, wywozi za granicę, gromadzi, składuje, przechowuje, posiada, wykorzystuje, posługuje się, usuwa, porzuca lub pozostawia bez właściwego zabezpieczenia materiał jądrowy albo inne źródło promieniowania jonizującego.

Projektodawca w odniesieniu do stanu faktycznego opisanego w art. 185§1 k.k. proponuje dwa typy kwalifikowane. Modyfikację tę należy pozytywnie ocenić, bowiem w kodeksie karnym regułą jest, że inaczej traktuje się sprawców, których następstwem czynu jest ciężki uszczerbek na zdrowiu, a inaczej, gdy skutkiem zachowania jest śmierć człowieka. Powyższa propozycja jest zgodna zatem z ogólnymi założeniami formułowania tzw. typów kwalifikowanych przestępstw.

Zdaniem Rady Legislacyjnej wprowadzenie powyższych przepisów jest konieczne i zgodne z postanowieniami dyrektywy Unii. Proponowany przepis art. 47a ustawy o substancjach zubożających warstwę ozonową również wynika z obowiązku wdrożenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady. Z punktu widzenia techniki legislacyjnej nie jest on jednak najlepiej sformułowany. W prawie karnym zaleca się tworzenie przepisów opisujących zachowanie się, tak jak jest to zrobione w Kodeksie karnym, a nie tworzenie przepisów blankietowych, które niejednokrotnie są fatalnie redagowane. Takie przepisy znajdujemy bardzo często w tzw. pozakodeksowym prawie karnym czy pozakodeksowym prawie o wykroczeniach.