Zainteresowane organizacje, w tym Helsińska Fundacja Praw Człowieka złożyły w tej sprawie protest, w którym zwróciły m.in. uwagę na to, że obserwator musi mieć możliwość upublicznienia wyników prowadzonych przez niego działań, w przeciwnym razie jego udział miałby wyłącznie pozorny charakter. Obserwatorzy podkreślili, iż klauzule dot. ochrony danych osobowych nie mogą być interpretowane w sposób, który prowadziłby do pozbawienia obserwacji jej rzeczywistego przedmiotu i celu. Takie działanie byłoby bowiem sprzeczne z samym celem wprowadzenia niezależnych obserwatorów do procedury wyłonienia kandydatów na urząd sędziego ETPC.
To już trwa ponad rok
W związku z upływem 31 października 2021 r. kadencji polskiego sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, Ministerstwo Spraw Zagranicznych w październku ubiegłego roku ogłosiło nabór na to stanowisko. Krytyce poddane zostały zasady prowadzenia tego naboru. Np. przyjęte przez polski rząd w tej sprawie regulacje prawne nie zobowiązywały Ministerstwa Spraw Zagranicznych do podania do publicznej wiadomości nazwisk osób ubiegających się o to stanowisko. Apalowała o to Fundacja Helsińska, ale Ministerstwo Spraw Zagranicznych, które prowadzi tę procedurę stwierdziło, że przepisy, według których jest ona prowadzona, nie pozwalają na podawanie do publicznej wiadomości nazwisk osób, które zgłosiły swoje kandydatury.
Iterweniował w tej sprawie także Rzecznik Praw Obywatelskich, który przypomniał, że rekomendacja Zgromadzenia Parlamentarnego nr 1429 (1999) zaleca przeprowadzanie konsultacji parlamentarnych w trakcie tworzenia listy kandydatów w celu zapewnienia transparentności krajowej procedury selekcji. - Nominacja kandydatów powinna odbywać się zatem z udziałem przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości, samorządów prawniczych, RPO czy organizacji pozarządowych zaangażowanych w ochronę praw człowieka - podkreśłał Rzecznik.
Kandydaci odrzuceni
Osoby chcące uzyskać rekomendację rządu mogły zgłaszać się do 6 listopada br. Takie zgłoszenia nastąpiły i została przeprowadzona procedura wyboru. W jej efekcie jako polscy kandydaci zostali wskazni: rzecznik Sądu Najwyższego Aleksander Stępkowski, prof. UKSW Elżbieta Karska oraz ekspert Rady Europy Agnieszka Szklanna. Kandydatury te zostały jednak odrzucone przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy. W ocenie Komisji Zgromadzenia do odrzucenia był cała lista polskich kandydatów na sędziego w Europejskim Trybunale Praw Człowieka i należało wznowić procedurę. Wśród zarzutów była m.in. nietransparentność tego procesu.
Można obserwować, ale z ograniczeniami
Procedura została wznowiona i teraz w jej ramach w przesłuchaniach kandydatów mogą brać udział, bez prawa zadawania pytań, przedstawiciele zainteresowanych organizacji społecznych.
Wniosek o możliwość prowadzenia obserwacji rozmów kwalifikacyjnych zgłosiło 15 podmiotów. Obserwatorzy zostali jednak zobowiązani do podpisania oświadczeń zawierających m.in. zobowiązania dot. ochrony danych osobowych. W związku z podpisanymi oświadczeniami, grupa 11 obserwatorów wystosowała pismo do przewodniczącego Zespołu ds. wyłonienia kandydatów na urząd Sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.
Jego autorzy zwrócili m.in. uwagę na nierozerwalny związek pomiędzy czynnikiem publicznym, a samą istotą prowadzenia obserwacji. Obserwatorzy podkreślili, iż interpretacja klauzul, która miałaby w rzeczywistości prowadzić do wydrążenia samej substancji obserwacji z jej rzeczywistego przedmiotu i celu, byłaby w ich ocenie niewłaściwa i sprzeczna z samym celem wprowadzenia niezależnych obserwatorów do procedury wyłonienia kandydatów na urząd sędziego ETPC. Jednocześnie stwierdzili oni, iż właściwa interpretacja omawianych klauzul, służąca przedmiotowi i celowi ustanowienia obserwatorów, jest równoznaczna ze stwierdzeniem braku proceduralnych przeszkód we właściwym pełnieniu przez nich funkcji obserwatorów.
Wyboru kandydatów na sędziego ETPC dokona zespół, w którego skład wchodzą następujące osoby:
- dr hab. Piotr Wawrzyk, sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych –przewodniczący Zespołu;
- dr hab. Paweł Sobczyk, dziekan Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Opolskiego – wskazany przez Ministra Sprawiedliwości;
- dr Izabela Hasińska, pełnomocnik terenowy Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców w Poznaniu – wskazana przez Ministra Spraw Zagranicznych;
- Agnieszka Gracz, przedstawiciel Fundacji Centrum Wspierania Inicjatyw Dla Życia i Rodziny – wskazana przez Ministra Spraw Zagranicznych;
- dr hab. Przemysław Saganek, kierownik Zakładu Prawa Międzynarodowego Publicznego Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk – wskazany przez Prezesa Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej;
- dr Krzysztof Szczucki, prezes Rządowego Centrum Legislacji – wskazany przez Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów;
- Jan Sobczak, pełnomocnik Ministra Spraw Zagranicznych do spraw postępowań przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka w Ministerstwie Spraw Zagranicznych – sekretarz Zespołu bez prawa głosu.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.