W obecnym stanie prawnym Służba Celna, w odróżnieniu od możliwości, jakimi dysponują inne służby mundurowe, nie dysponuje kompetencjami organów ścigania w zakresie zwalczania przestępczości, w tym zjawiska korupcji. Może posługiwać się jedynie środkami administracyjnymi i organizacyjnymi, a prowadzone postępowania wyjaśniające i kontrolne mogą co najwyżej występowanie tych zjawisk uprawdopodobnić. Dlatego zwalczanie korupcji w szeregach funkcjonariuszy celnych odbywa się przy współudziale m.in. CBA, ABW, Policji, wywiadu skarbowego.
Brak innych niż administracyjno-organizacyjne środki przeciwdziałania zachowaniom korupcyjnym powoduje, że w proponowanych rozwiązaniach położono nacisk na prewencję antykorupcyjną i minimalizowanie sytuacji potencjalnie korupcyjnych. Ponadto sama idea systemu antykorupcyjnego opiera się na przyczynach a nie skutkach działań korupcyjnych.
Przedstawione w Programie rozwiązania, zmierzające do stworzenia środowiska odpornego na propozycje korupcyjne, mają prowadzić do poprawy i zabezpieczenia prawidłowości realizacji zadań Służby Celnej, budowy wizerunku służby wolnej od korupcji oraz ograniczania problemów, z jakimi spotykają się bezpośredni odbiorcy działań Służby Celnej. W konsekwencji będzie to sprzyjać sprawnej realizacji projektowanej modernizacji Służby Celnej.
Osiągnięciu wszystkich wymienionych celów służyć mają:
- opracowanie założeń i przeprowadzenie badań ankietowych dotyczących psychologicznych aspektów występowania korupcji w Służbie Celnej,
- zidentyfikowanie i diagnoza stanowisk pracy pod kątem najwyższego stopnia zagrożenia ryzykiem wystąpienia korupcji i funkcjonujących zabezpieczeń,
- opracowanie i wdrożenie katalogu rekomendacji minimalizujących ryzyko wystąpienia zachowań korupcyjnych na wyodrębnionych stanowiskach pracy,
- opracowanie wytycznych do systemu rekrutacji na stanowiska szczególnie zagrożone ryzykiem korupcji,
- stworzenie analitycznego systemu map korupcji obrazujących poziom występowania zagrożeń korupcyjnych w określonych obszarach,
- stworzenie systemu diagnozowania korupcji wykrytej i nie wykrytej oraz testowania środowiska wewnętrznego i zewnętrznego,
- zbudowanie systemu wymiany szczegółowych informacji pomiędzy Służbą Celną i organami zajmującymi się zwalczaniem korupcji,
- wdrożenie systemu obligatoryjnych, cyklicznych szkoleń dla funkcjonariuszy i pracowników zajmujących stanowiska obarczone najwyższym stopniem zagrożenia korupcją,
- wdrożenie systemu obligatoryjnych szkoleń nowo zatrudnionych funkcjonariuszy celnych i pracowników, z zakresu etyki i przeciwdziałania korupcji,
- opracowanie i wdrożenie zasad upowszechniania edukacji antykorupcyjnej,
- opracowanie koncepcji funkcjonowania osób tzw. pierwszego kontaktu w sprawach korupcji w jednostkach organizacyjnych Służby Celnej,
- opracowanie i wdrożenie katalogu wskazówek ułatwiających funkcjonariuszom celnym i pracownikom zachowanie prawidłowej postawy w obliczu wywieranej presji i zagrożenia korupcją,
- opracowanie i wdrożenie decyzji w sprawie określenia zasad oraz trybu postępowania w sytuacjach korupcyjnych i działań w zakresie prewencji antykorupcyjnej oraz monitorowanie jej stosowania,
- opracowanie i wdrożenie katalogu wskazówek dla kadry kierowniczej, wspomagających zarządzanie ukierunkowane na zwalczanie korupcji,
- opracowanie i wdrożenie motywacyjnego systemu nagradzania i wyróżniania funkcjonariuszy i pracowników, którzy wnieśli czynny wkład w przeciwdziałanie i zwalczanie korupcji,
- opracowanie i wdrożenie systemu przekazywania informacji na temat osiągnięć w zwalczaniu korupcji w Służbie Celnej oraz ujawnionych prób korupcji,
- opracowanie metod reagowania i niwelowania zagrożenia korupcją ze strony środowiska zewnętrznego, w tym zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony prawnej funkcjonariuszy celnych i pracowników Służby Celnej,
- opracowanie i wdrożenie mechanizmów współpracy ze środowiskami gospodarczymi w zakresie wskazywania obszarów potencjalnie korupcyjnych i wypracowywania rozwiązań ograniczających zjawisko korupcji,
- rozszerzenie możliwości dokonywania zgłoszeń ewentualnych nieprawidłowości oraz podejrzeń zachowań korupcyjnych na poziomie Ministerstwa Finansów i izb celnych,
- utworzenie na stronie internetowej zakładki zawierającej informacje o działaniach antykorupcyjnych Służby Celnej,
- przeprowadzenie kampanii informacyjnej promującej działania antykorupcyjne skierowanej do środowiska zewnętrznego Służby Celnej,
- organizowanie wśród funkcjonariuszy celnych/pracowników cyklicznych konkursów (na najlepsze hasło lub plakat) promujących postawę antykorupcyjną,
Projekt Programu był dyskutowany zarówno z przedstawicielami izb celnych, jak też innymi instytucjami, takimi jak Pełnomocnik Rządu ds. Opracowania Programu Zapobiegania Nieprawidłowościom w Instytucjach Publicznych w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Komenda Główna Policji, Komenda Główna Straży Granicznej, Centralne Biuro Antykorupcyjne oraz Fundacja im. Stefana Batorego. Po uwzględnieniu ich uwag i propozycji zgłoszonych podczas spotkań projekt oceniono pozytywnie, jako kompleksowy i trafnie definiujący występujące problemy oraz zadeklarowano pomoc w jego realizacji.
Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line