Trybunał 8 listopada br. podzielił przekonanie Pierwszej Prezes SN, iż arbitralne, dowolne ustalanie przez prawodawcę podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziów nie mieści się w konstytucyjnym standardzie warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadającego godności ich urzędu oraz zakresowi obowiązków.
Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z m.in. z art. 178 ust. 2 w zw. z art. 178 ust. 1 i art. 10 ust. 1 Konstytucji RP art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023. Te przepisy tzw. ustawy okołobudżetowej zostały również zaskarżone wnioskami Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Krajowej Rady Sądownictwa, które to podmioty w ślad za wnioskiem Pierwszego Prezesa SN podniosły zbliżoną argumentację.
Wyrok TK z dnia 13 grudnia 2022 r. sygn. K 4/21 Czytaj: TK: Wynagrodzenia sędziów niezgodne z Konstytucją
Wcześniej Trybunał Konstytucyjny podzielił argumentację Pierwszego Prezesa SN w mającej znaczną społeczną doniosłość, choć niedotyczących sędziów i wymiaru sprawiedliwości bezpośrednio. Chodzi o konstytucyjność przepisów regulujących zatrzymanie prawa jazdy w przypadku kierowania pojazdem z prędkością przekraczającą dopuszczalną o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym lub w przypadku przewożenia osób w liczbie przekraczającej liczbę miejsc określoną w dowodzie rejestracyjnym.
Wyrok TK z dnia 8 listopada 2023 r. sygn. K 1/23
Pięć wniosków czeka na wyrok
W Trybunale Konstytucyjnym zarejestrowanych jest jeszcze pięć wniosków Pierwszego Prezesa SN złożonych w oparciu uprawnienie zawarte w z art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji RP.
Najstarszy nierozpoznany wniosek Pierwszego Prezesa SN (sygn. BSA I-4111-1/20) został zarejestrowany przez Trybunał 2 grudnia 2020 r. pod sygnaturą K 24/20. Dotyczy on konstytucyjności przewidzianego przez Kodeks postępowania cywilnego uprawnienia powoda do żądania ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa w sytuacji, gdy przedmiotem tego ustalenia byłoby nawiązanie stosunku służbowego sędziego wskutek jego powołania przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.
Kolejny wniosek (sygn. BSA IV-4111-1/21), zarejestrowany w Trybunale 17 lutego 2021 r. pod sygn. K 1/21, zmierza do zbadania zgodności z określonymi przepisami Konstytucji RP oraz częściowo Europejskiej Konwencji Praw Człowieka wskazanych dziewięciu przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.
Wniosek (sygn. BSA III.4011.2.2022), zarejestrowany przez Trybunał 22 listopada br. pod sygn. K 14/22, dotyczy uregulowań pozbawiających możliwości realizowania prawa do ubezpieczenia społecznego wynikającego z aktywności zawodowej sędziego innej niż związana z jego funkcją urzędową.
Pytanie o stan majątkowy sędziów
Pierwszy Prezes SN skierował również wniosek (sygn. BSA III.4011.3.2022), którego podłożem były zgłaszane przez sędziów wątpliwości związane z obowiązkiem złożenia oświadczenia o stanie majątkowym ich małżonków pozostających we wspólnocie majątkowej, którzy nie pełnią funkcji publicznych.
Wniosek został zarejestrowany w TK 21 grudnia 2022 r. pod sygn. K 2/23.
Nadużycia instytucji sumy przymusowej
Wreszcie najnowszy wniosek (BSA I.4011.1.2022), zarejestrowany w Trybunale 2 stycznia 2023 r. pod sygn. K 5/23, kwestionuje konstytucyjność przepisów art. 10501 i art. 10511 Kodeksu postępowania cywilnego regulujących instytucję tzw. sumy przymusowej w postępowaniu cywilnym.
Sądy, w trakcie postępowań cywilnych, mogą tymczasowo regulować stosunki między stronami sporu poprzez postanowienie o zabezpieczeniu. Przykładowo zabezpieczenie może obejmować zakaz wprowadzania do obrotu określonych towarów, publikowania określonych treści, a nawet posługiwania się dotychczasową firmą. Zgodnie z art. 7562 § 1 k.p.c. Sąd udzielający zabezpieczenia może zagrozić obowiązanemu nakazaniem zapłaty określonej sumy pieniężnej na rzecz uprawionego na wypadek naruszenia obowiązków określonych w postanowieniu. Suma ta jest potocznie zwana „sumą przymusową” i stanowi niezwykle atrakcyjny instrument dla podmiotów inicjujących postępowanie.
Nadrzędnym celem stosowania sum przymusowych jest zmotywowanie obowiązanego do wykonania postanowienia o zabezpieczeniu. jednak w przypadku jego niewykonania lub nieprawidłowego wykonania, wyegzekwowana suma przymusowa trafia do uprawnionego. Instytucja ta łączy zatem funkcję sankcji z funkcją kompensacyjną, zastępując jednocześnie grzywnę. To swoiste połączenie, choć korzystne dla uprawnionego, jest niewątpliwie źródłem istotnych wątpliwości w praktyce.
- Szczególnie naganna wydaje się praktyka zwlekania przez uprawnionych ze złożeniem wniosku o zasądzenie sumy przymusowej i niepodejmowanie wcześniejszego kontaktu z obowiązanym – ocenia adwokat Iga Oppeln-Bronikowska z Kancelarii Hasik Rheims i Parnerzy.
I dodaje, że z różnych względów, w niektórych przypadkach obowiązany może nawet nie być świadomy, że jego działanie narusza treść postanowienia o zabezpieczeniu, a celowe opóźnienie interwencji uprawnionego stwarza ryzyko, że obowiązany stanie przed koniecznością zapłaty sumy przymusowej nieproporcjonalnej w stosunku do naruszenia.
