A.B. domagał się przyznania na jego rzecz od Skarbu Państwa zadośćuczynienia i odszkodowania w kwotach po 50.000 zł, w związku z niesłusznym pozbawieniem go wolności. Wnioskodawca podał, że jeden z warszawskich sądów zarządził wobec niego wykonanie części kary pozbawienia wolności, choć nie było ku temu podstaw.

Na podstawie art. 552 § 1 k.p.k., oskarżonemu, który w wyniku wznowienia postępowania lub kasacji został uniewinniony lub skazany na łagodniejszą karę, służy od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania względem niego w całości lub w części kary, której nie powinien był ponieść.

Przegrana w SO
Sąd okręgowy uznał wniosek za niezasadny i go oddalił. Z wydanym rozstrzygnięciem nie zgodził się wnioskodawca. Zaskarżył on wyrok w części i domagał się przyznania mu świadczeń. W ocenie autora apelacji, SO wadliwie zastosował przepisy w sprawie. To zaś doprowadziło do wydania błędnego orzeczenia. Skarżący podkreślił, że w wyniku wznowienia procesu stwierdzono, iż zarządzenie na rzecz wnioskodawcy kar było niezasadne.

Rozstrzygnięcie SA
Sąd apelacyjny uchylił wyrok w zaskarżonej części i sprawę przekazał sądowi okręgowemu do ponownego rozpoznania. Sąd odwoławczy przypomniał, że w przypadku dochodzenia roszczenia z tytułu odszkodowania i zadośćuczynienia, niezbędnym jest ustalenie, że pozbawienie wolności było niesłuszne. Powyższe wynika z treści art. 552 § 1 k.p.k. Niesłuszne skazanie ma miejsce wówczas, gdy zapadł wyrok skazujący, oskarżonemu wymierzono karę, a następnie kara ta została wykonana w całości lub w części. Nie można uznać za niesłuszne skazanie tych sytuacji, w których sąd orzekł karę pozbawienia wolności „jedynie” z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Warunkowe zawieszenie wykonania kary może być zarządzone wyłącznie w razie zaistnienia określonych w przepisach sytuacji.

LEX Linie Orzecznicze>>

Sprawa wnioskodawcy
Jak wynika z ustaleń, wnioskodawca został skazany prawomocnym wyrokiem w 2004 r. Sąd skazał go na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 5 lat. Trzy lata później, sąd zarządził wykonanie orzeczonej kary wobec A.B. Orzeczenie sądu w tym przedmiocie zostało jednak uchylone. Uchylenie wyroku było konsekwencją wznowienia postępowania wobec wnioskodawcy. Wobec tego postępowanie w przedmiocie zarządzenia wykonania kary zostało umorzone. Oznaczało to zaś, że kara „ponownie” podlegała warunkowemu zawieszeniu wykonania. Jednocześnie z uwagi na upływ czasu, nie mogła ona zostać wykonana (sąd nie mógł orzec już o zarządzeniu jej wykonania).

Pogląd SO
SO, wydając niekorzystne dla wnioskodawcy rozstrzygnięcie, uznał, że wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie - mimo wznowienia postępowania. Sąd ten przyjął bowiem, że wnioskodawca nie został ani uniewinniony, ani też nie orzeczono wobec niego łagodniejszej kary. Tylko zaś w takich przypadkach mógłby on domagać się przyznania mu rekompensaty za wykonanie kary pozbawienia wolności. Zdaniem SO, nawet niesłuszność zarządzenia wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności nie powoduje, że wyrok był niesłuszny.

Zasada ryzyka
Zgodnie z uchwałą SN z 15.09.1999 r., I KZP 27/99 (LEX nr 37467), Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą na zasadzie ryzyka. Na skutek zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności A. B. został osadzony i przez kilka miesięcy odbywał karę pozbawienia wolności. SA uznał, że SO powinien ocenić czy - z punktu widzenia ostatecznego rozstrzygnięcia - w przypadku A.B. doszło do niewątpliwie niezasadnego skazania. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy należy ustalić, czy w związku z osadzeniem wnioskodawca poniósł szkodę i krzywdę. Wymaga to poczynienia szczegółowych ustaleń w tym zakresie. Należy więc uzupełnić postępowanie dowodowe.

Wyrok SA w Warszawie z 20.02.2018 r., II AKa 427/17, LEX nr 2466236.