Minister przypomniał, że podstawowym problemem polskiego więziennictwa w ostatniej dekadzie było przeludnienie zakładów karnych i aresztów śledczych. We wrześniu 2000 roku liczba osób pozbawionych wolności przekroczyła liczbę przeznaczonych dla nich miejsc i w kolejnych latach było to już regułą.
Do zmiany sytuacji w tej dziedzinie zmusiło wymiar sprawiedliwości i służby penitencjarne wejście w życie od 6 grudnia 2009 roku ustawy z 9 października 2009 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy. Jej znowelizowany przepis art.110 Kkw to skutek wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego oraz zaleceń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka zawartych w wyrokach zapadłych na tle spraw przeciwko Polsce. Nowelizacja art.110 Kkw przewiduje możliwość umieszczenia skazanego w celi mieszkalnej, w której powierzchnia przypadająca na skazanego wynosi poniżej 3m2 (nigdy jednak nie mniej niż 2m2) tylko na czas określony, nie dłuższy niż 90 dni, jedynie w enumeratywnie wymienionych w nim sytuacjach wyjątkowych. Decyzje o umieszczeniu skazanego w tego rodzaju warunkach podejmuje dyrektor zakładu karnego lub aresztu śledczego. W efekcie 21 czerwca 2010 r. po raz pierwszy zaludnienie jednostek penitencjarnych nie przekroczyło normatywnej pojemności i wyniosło 99,8 proc. Na dzień 19 listopada 2010 r. liczba osadzonych zakwaterowanych w zakładach karnych lub aresztach śledczych oraz w podległych im oddziałach zewnętrznych nie przekroczyła w skali kraju ogólnej pojemności tych zakładów i wynosiła 97,5 proc.
Krzysztof Kwiatkowski mówił Stambule o tym, że Ministerstwo Sprawiedliwości wraz ze Służbą Więzienną podejmowało szereg działań, których celem było zmniejszenie zaludnienia jednostek penitencjarnych. Przede wszystkim było to pozyskiwanie dodatkowych i nowych miejsc zakwaterowania.
W latach 2006-2009 wydatkowano łącznie środki inwestycyjne w wysokości 683,2 mln zł, z czego:
- w 2006 roku - 103,3 mln zł uzyskując 4.142 miejsca (3.197 miejsc w wyniku działalności inwestycyjnej i 945 miejsc w wyniku działalności remontowej),
- w 2007 roku - 216,2 mln zł, uzyskując 4.402 miejsca (3.939 miejsc w wyniku działalności inwestycyjnej i 463 miejsca w wyniku działalności remontowej),
- w 2008 roku - 287,8 mln zł, uzyskując 4.193 miejsca (4.168 miejsc w wyniku działalności inwestycyjnej i 25 miejsc w wyniku działalności remontowej),
- w 2009 roku - 75,9 mln zł, uzyskując 1.193 miejsca (765 miejsc w wyniku działalności inwestycyjnej i 428 miejsc w wyniku działalności remontowej).
Minister poinformował też, że w oparciu o przyznane w ustawie budżetowej na 2010 r. środki finansowe na inwestycje, w bieżącym roku zaplanowano do oddania 1.275 miejsc zakwaterowania. Jednocześnie realizowana jest modernizacja oraz rozbudowa istniejącej infrastruktury towarzyszącej, która jest niezbędna do funkcjonowania pawilonów mieszkalnych. Do 27 października 2010 r. uzyskano 836 nowe miejsca zakwaterowania. Do końca br. planuje się oddanie kolejnych 461 nowych miejsc zakwaterowania.
Na poprawę sytuacji w polskim więziennictwie wpływa także wprowadzenie systemu dozoru elektronicznego, który umożliwia kontrolę wykonywania kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym, a także rozszerzanie możliwości stosowania przez sądy kary grzywny, zmiany zasad orzekania i wykonywania kary ograniczenia wolności mające na celu zwiększenie częstotliwości jej stosowania, zmiany przesłanek warunkowego przedterminowego zwolnienia.