Jak napisano w komunikacie po posiedzeniu Rady Ministrów, projekt nowelizacji ustawy Prawo zamówień publicznych kompleksowo reguluje kwestię podwykonawstwa w zamówieniach publicznych.
Na mocy przyjętych przepisów, wykonawca staje się podmiotem bezpośrednio odpowiedzialnym względem zamawiającego za wypełnianie swych zobowiązań w stosunku do podwykonawców przy realizacji zamówień publicznych.
Przepisy nowelizacji nakładają na wykonawcę obowiązek przedkładania zamawiającemu umów o podwykonawstwo zawieranych przy realizacji zamówień na roboty budowlane. Obowiązek ten dotyczył będzie podwykonawców świadczących zarówno roboty budowlane, jak i dostawy oraz usługi. Obejmie też podwykonawców, z którymi umowy zawarł bezpośrednio sam wykonawca, jak i dalszych podwykonawców.
Zdaniem rządu, dzięki temu ochrona podwykonawców zostanie istotnie rozszerzona w stosunku do norm Kodeksu cywilnego i będą nią objęci nie tylko podwykonawcy świadczący roboty budowlane przy inwestycjach budowlanych, ale także podwykonawcy świadczący dostawy i usługi.
Jedyny wyjątek od obowiązku zgłaszania podwykonawstwa zamawiającemu będzie dotyczył umów, których objęcie omawianym mechanizmem byłoby niecelowe z uwagi na ich niską wartość, a więc umów o podwykonawstwo dotyczących dostaw lub usług o wartości niższej niż 0,5 proc. wartości umowy w sprawie zamówienia publicznego na roboty budowlane.
Zaakceptowani podwykonawcy (i kolejni podwykonawcy) będą mogli zwrócić się do zamawiającego o bezpośrednią zapłatę należnego wynagrodzenia w sytuacji, gdy nie otrzymają zapłaty od wykonawcy. Kwota ta będzie potrącana z wynagrodzenia wykonawcy, a brak zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcom (lub dalszym podwykonawcom) będzie przesłanką do nałożenia kary umownej na wykonawcę. Wielokrotne, nieuzasadnione uchylanie się wykonawcy od wypłaty należnego wynagrodzenia podwykonawcom będzie podstawą do odstąpienia od umowy z wykonawcą.
Przyjęte w nowelizacji przepisy nie tylko uregulują kwestię płatności wynagrodzenia podmiotom wykonującym zamówienie, ale także, w celu zapewnienia należytej realizacji zamówień publicznych, umożliwią zamawiającemu określenie w specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ) wymogów stawianych podwykonawcy i dalszemu podwykonawcy oraz kryteriów, które powinna spełniać umowa o podwykonawstwo robót budowlanych. Spełnienie oczekiwań zamawiającego, dotyczących warunków i wymagań, będzie podstawą akceptacji umowy o podwykonawstwo i umożliwi uruchomienie ww. mechanizmu bezpośredniej zapłaty.
Określanie przez zamawiającego warunków oraz wymagań dotyczących podwykonawstwa i posiadanie wiedzy o podwykonawcach i dalszych podwykonawcach wzmocni transparentność procesu udzielania i realizacji zamówień na roboty budowlane. Służyć temu będzie w szczególności przyznanie zamawiającemu uprawnienia do żądania wskazania przez wykonawcę - już na etapie postępowania - nazw (firm) proponowanych podwykonawców.
Wiedza zamawiającego o podmiotach, które mają uczestniczyć w realizacji zamówienia i możliwość identyfikacji podwykonawców na etapie postępowania o udzielenie zamówienia może ograniczyć ryzyka występowania zmów w postępowaniu, szczególnie w sytuacji, gdy podmioty występują jednocześnie w podwójnej roli w tym samym postępowaniu - wykonawcy i podwykonawcy.
Ważną sprawą uregulowaną w projekcie nowelizacji jest możliwość zastrzeżenia przez zamawiającego osobistej realizacji przez wykonawcę kluczowych części zamówienia na roboty budowlane lub usługi oraz, w ramach zamówienia na dostawy, prac związanych z rozmieszczeniem i instalacją. Takie rozwiązanie jest wyważonym kompromisem między swobodą wykonawcy w zakresie zlecenia podwykonawstwa zamówienia publicznego, a ochroną interesów zamawiającego dotyczących zapewnienia realizacji kluczowych części zamówienia bezpośrednio przez wykonawcę, którego potencjał, zasoby, doświadczenie i inne warunki zostały potwierdzone w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego.
Jednocześnie wprowadzenie zastrzeżenia o osobistej realizacji przez wykonawcę kluczowych części zamówienia spowoduje, że o takie zamówienie będą mogły ubiegać się przedsiębiorstwa mające odpowiedni własny potencjał. Zmusi to przedsiębiorstwa nieposiadające własnych zasobów do zgromadzenia odpowiedniego potencjału w miejscu realizacji zamówienia publicznego, co może mieć istotne znaczenie dla wzrostu potencjału gospodarczego polskiej gospodarki.
Jak podkreślają autorzy projektu, nowe przepisy uwzględnią także to, że warunkiem zapewnienia płatności należnego wynagrodzenia podwykonawcy jest utrzymywanie płynności finansowej samego wykonawcy w trakcie realizacji robót budowlanych. Stąd też projektowane przepisy wprowadzają obowiązek bieżącego zaliczkowania realizacji umowy o roboty budowlane zawartej na okres dłuższy niż 12 miesięcy. Przy czym udzielanie kolejnych zaliczek przez zamawiającego wymaga przedstawienia dowodów zapłaty wymagalnego wynagrodzenia podwykonawcom realizującym część zamówienia, za które zaliczka została wcześniej wypłacona.