Regulacja ma obowiązywać od 5 października i jest związana z ubiegłoroczną nowelizacją Kodeksu postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. Zmienione zostały wówczas art. 185a i 185c ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego. Najważniejsza zmiana to ta, że małoletni w wieku poniżej 15 lat pokrzywdzeni w wyniku przestępstw z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej oraz pokrzywdzeni w wyniku przestępstw o charakterze seksualnym, mają być przesłuchiwani "niezwłocznie" ale nie później niż w ciągu 14 dni od daty wpływu wniosku o przesłuchanie.
W przypadku pokrzywdzonych przestępstwami o charakterze seksualnym - 185c - zastosowane mają być też rozwiązania z przesłuchań dzieci pokrzywdzonych przemocą - informuje w uzasadnieniu rozporządzenia resort. I wymienia jednokrotne przesłuchanie i w obecności biegłego psychologa, przedstawiciela ustawowego lub wskazanej osoby pełnoletniej. Ministerstwo podkreśla, że to wynika z konieczności "minimalizacji traumatycznych przeżyć pokrzywdzonych i dyskomfortu psychicznego związanego z przesłuchaniem".
Czytaj: Maria Keller-Hamela: Przesłuchanie dziecka wymaga wiedzy i sędziego i biegłego>>
Co się zmienia?
Co do zasady nowe rozporządzenie ma opierać się na rozwiązaniach dotychczas obowiązujących, ale z uwzględnieniem zmian wynikających z noweli.
Projekt przewiduje zmianę par. 1 poprzez wykreślenie ust. 4, zgodnie z którym przepisy rozporządzenia dotyczące biegłego psychologa były stosowane, w sytuacji gdy prokurator wydał postanowienie o dopuszczeniu dowodu z jego opinii.
Zmieniony ma być też par. 3 ust. 2 poprzez dodanie do obecnego art. 185c par. 2 (dotyczącego przesłuchania pokrzywdzonych przestępstwami o charakterze seksualnym). Także w tym przypadkach sędzia ma pouczać o sposobie prowadzenia przesłuchania osobę pełnoletnią towarzyszącą. Konkretnie chodzi o osoby, które w chwili przesłuchania ukończył 15 lat.
Czytaj w LEX: Tarcza 4.0 a zmiany w regulacjach dotyczących kary łącznej >
Projekt funkcję spełnia, ale potrzebne zmiany systemowe
Pytana o regulację adwokat Monika Horna-Cieślak przypomina, że wydanie przez ministra sprawiedliwości nowego rozporządzenia dotyczącego przyjaznych warunków przesłuchiwania świadków jest z jednej strony uwarunkowane koniecznością dostosowania przepisów rozporządzenia do ostatniej nowelizacji art.185a-185c Kpk, z drugiej podyktowane jest tym, że z dniem 5 października obecnie obowiązujące rozporządzenie traci swoją moc.
- W zakresie realizacji celów – czyli dostosowania rozporządzenia do ostatnich zmian w Kpk, projektowany akt spełnia swoje założenia m.in. poprzez uwzględnienie roli osoby pełnoletniej towarzyszącej świadkowi. Trudno w zakresie realizacji celu wskazanego w uzasadnieniu coś projektowanemu rozporządzeniu zarzucić - dodaje.
Czytaj w LEX: E-rozprawa w sprawach karnych w związku z regulacjami z tarczy 4.0 >
W ocenie adwokatki, która jest też współautorką raportu "Przesłuchanie małoletniego pokrzywdzonego po nowelizacji Kodeksu postępowania karnego wprowadzonej ustawą z 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks postępowania karnego – wyniki badań aktowych” potrzebne są jednak zmiany systemowe, niwelujące złe praktyki, czerpiące jak najwięcej z międzynarodowych standardów.
Czytaj: SN: Sędzia nie poniesie kary za nieprzesłuchanie dzieci>>
- Myślę, że gdyby uwzględnić postulaty zgłaszane właśnie w tym raporcie, to czas wejścia w życie rozporządzenia musiałby być dłuższy aby podmioty prowadzące pokoje przesłuchań mogłyby się do tych zmian dostosować, na przykład poprzez usunięcie z pokoju przesłuchań urządzeń, które pozwalają sędziemu na bieżąco śledzić i korygować treść protokołu z przesłuchania. A czas mamy ściśle określony – 5 października 2020 r. i ten czas wynika z regulacji ustawy nowelizującej Kpk - mówi.
MS analizuje uwagi ekspertów
Adwokat Adwokat dodaje również, że w Ministerstwie Sprawiedliwości trwają prace dotyczące analizy postulatów płynących z raportu, a dotyczące przesłuchań małoletniego pokrzywdzonego. - Projektowane są stosowne zmiany prawne, które będą zmierzać do tego, aby udział dzieci i osób pokrzywdzonych przestępstwami seksualnymi w postępowaniu karnym był dla nich jak najmniej traumatyzujący i aby prawo było dla osób potrzebujących wsparcia i pomocy jak najbardziej przyjazne. Zmiany będą mieć charakter systemowy i będą zmierzać do realizacji najwyższych międzynarodowych standardów - wskazuje.
Eksperci podnosili m.in. problem z biegłymi, posiadającymi odpowiednią wiedzą i doświadczeniem.
- Efekt? Mieliśmy przypadek, że dzieci wykorzystane seksualnie przesłuchiwała kobieta, która uważała, że takie sytuacje nie mają miejsca, więc w każdym przypadku dziecko - jej zdaniem - było niewiarygodne. Albo biegły się spieszył i bywało, że mówił dziecku: mów szybciej, nie mam czasu, bo mam drugie przesłuchanie. Z jednej strony rola biegłego powinna być większa, z drugiej dzieci powinny być przesłuchiwane przez osoby, które - jeszcze raz powtórzę - nie są wyznaczone do tego z przypadku - mówiła nawiązując do raportu Maria Keller-Hamela, wiceprezeska zarządu Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.
Czytaj w LEX: Tarcza 4.0 – zmiany w procedurze karnej >
Bywa też, że i sami sędziowie nie wiedzą jak rozmawiać z dzieckiem, okazują mu poirytowanie. Dlatego postulowano m.in. by dzieci w odpowiedni sposób przygotowywać do takich czynności - poinformować, czego może się spodziewać, jak takie przesłuchanie wygląda - choćby, że jeśli nie zna odpowiedzi na pytanie może powiedzieć "nie wiem" i nie będzie to odebrane źle.
Czytaj: Przesłuchania dzieci - brakuje biegłych i szkoleń dla sędziów>>
Problemem nadal też są warunki przesłuchań. Od 27 lipca 2015 roku dzieci biorące udział w czynności przesłuchania w trybie art. 185a, 185b i po zmianach 185c (przestępstwa seksualne) mają zapewnione bezwzględne prawo relacjonowania o trudnych doświadczeniach w tzw. przyjaznych pokojach przesłuchań. Problem w tym - na co wskazywali wielokrotnie rozmówcy Prawo.pl - że te pokoje są często w niewłaściwy sposób zorganizowane, niezgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości.
O co chodzi? Przede wszystkim powinny być urządzone w sposób zapewniający bezpieczeństwo, komfort, przyjazną atmosferę – a czasem tak nie jest. Przykład - kolory ścian są zbyt jaskrawe, brakuje mebli dostosowanych do dzieci młodszych, jak i starszych. Zdarzają się sytuacje, że w pokoju, gdzie zeznania składa dziecko, instalowane są monitory dla sędziego aby mógł on na bieżąco śledzić i poprawiać protokół z czynności albo głośniki, za pomocą których zadawane są dziecku pytania przez osoby będące w tzw. pokoju technicznym.
Kolejną kwestią, na którą zwracają uwagę prawnicy jest to, że dzieciom - tak samo jak osobom dorosłym, po przesłuchaniu, odczytywane są ich zeznania i mają własnoręcznie składać podpisy pod protokołem.
Czytaj w LEX: Najważniejsze zmiany dużej nowelizacji procedury karnej z 2019 r. >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
