TK: Ograniczenie budżetu TK i KRS niekonstytucyjne

Trybunał Konstytucyjny orzekł we wtorek, że zapisy ustawy budżetowej na 2025 rok, które obniżyły finansowanie zarówno TK, jak i Krajowej Rady Sądownictwa, naruszają Konstytucję. Ustawę zaskarżył prezydent. TK wskazał, że organy władzy publicznej nie mogą dopuścić do sytuacji, w której państwo pozbawione będzie (choćby częściowo) planu finansowego.

Prezydent w połowie stycznia br. podpisał ustawę budżetową na 2025 r. i zarazem przesłał część jej zapisów do TK w trybie kontroli następczej. W budżecie na 2025 r. zapisano m.in zmniejszenie środków dla TK i KRS i - jak zaznaczyła wtedy KPRP - prezydent uznał, że TK powinien ocenić "czy te zmiany zostały wprowadzone zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem". TK przyznał mu rację - wskazał, że działania ustawodawcy uniemożliwiły wypłacanie przez KRS diet członkom rady, zwrot kosztów podróży czy zakwaterowania należnego osobom delegowanym do pełnienia czynności w Biurze KRS. W przypadku TK ustawodawca w drastyczny sposób zredukował środki przeznaczone przede wszystkim na wynagrodzenia sędziów oraz pracowników administracji - wskazał prezes TK.

Budżet 2025 - spór sporem, a sędziom TK i tak trzeba będzie zapłacić>>

 

Brak pewności prawa

TK podkreślił, że instytucja autonomii budżetowej (art. 139 ustawy o finansach publicznych) nie ma charakteru autonomicznej wartości konstytucyjnej, lecz służy ochronie zasady podziału i równoważenia władz (art. 10 ust. 1 Konstytucji). - Dzięki niej władza wykonawcza nie może dowolnie kształtować finansów organów odrębnych, jak Trybunał Konstytucyjny czy KRS. Nieprzerwane, gwarantowane ustawowo finansowanie jest niezbędne, by te organy mogły wypełniać swoje konstytucyjne i ustawowe zadania, nawet gdy ich działania kłócą się z krótkoterminowymi interesami politycznymi rządu czy parlamentu - wskazano.

Dodał, że organy te nie mogły "w jakikolwiek sposób przygotować się wcześniej na działania ustawodawcy" i zostały postawione "przed faktem dokonanym". - Zasadniczym celem ustawodawcy nie była chęć szukania niezbędnych oszczędności budżetowych czy usprawnienie działania tych organów. Wręcz przeciwnie. Władza ustawodawcza umyślnie podjęła działania nakierowane na ograniczenie możliwości działania TK i stojącej na straży niezależności sędziów KRS - wskazał prezes TK Bogdan Święczkowski. Jak powiedział prezes TK, obecnie "ustawodawca winien niezwłocznie na skutek tego wyroku dokonać nowelizacji ustawy budżetowej, aby dostosować plany finansowe do treści orzeczenia TK".

Zadania te same, budżet skromniejszy

Trybunał podkreślił, że pieniądze dla TK i KRS nie służą dowolnemu dysponowaniu, lecz mają umożliwić realizację tych zadań oraz pokrycie zobowiązań wynikających z roli tych organów jako przedstawicieli Skarbu Państwa. Wysokość budżetów tych nie wynika z arbitralnych decyzji, ale jest pochodną przyznanych im zadań i miejsca w systemie władzy publicznej. Powinno to być brane pod uwagę zarówno przez kierownictwo tych jednostek przy planowaniu wydatków, jak i przez ustawodawcę w procesie ich uchwalania.

W omawianej sprawie plany finansowe TK i KRS nie spełniły tych standardów - tłumaczył TK. Jak zauważył prezydent we wniosku, a Trybunał potwierdził, ustawodawca w praktyce uniemożliwił KRS wypłatę diet członkom Rady, a także zwrot kosztów podróży czy zakwaterowania osobom wykonującym czynności w Biurze KRS. W przypadku Trybunału Konstytucyjnego najbardziej dotkliwie ograniczono środki przeznaczone na wynagrodzenia sędziów i pracowników. Redukcje te poważnie zakłóciły możliwość sprawnego i ciągłego wykonywania przez te organy ich konstytucyjnych i ustawowych zadań oraz regulowania zobowiązań.

Co szczególnie istotne - jak podkreślił TK - ograniczeniom tym nie towarzyszyły żadne zmiany w Konstytucji ani w ustawach określających funkcjonowanie TK i KRS. Organy te nie miały więc możliwości przygotowania się na zmiany – sporządziły swoje projekty budżetów zgodnie z obowiązującym prawem i dotychczasową praktyką. Zmniejszenie ich środków nastąpiło już po rozpoczęciu nowego roku budżetowego, w sposób nagły i bezprecedensowy. W efekcie znacznie utrudniono im realizację niezmienionych przecież obowiązków. Dlatego TK stwierdził, że intencją ustawodawcy nie była troska o budżet czy usprawnienie funkcjonowania instytucji, lecz celowe ograniczenie możliwości działania TK i KRS.  Rozstrzygnięcie nie zostanie raczej opublikowane - od czasu podjęcia uchwały przez Sejm w marcu ub.r. wyroki TK nie są publikowane w Dzienniku Ustaw.