W przypadku przedsiębiorców przepisy ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2003 r., Nr 217, poz.2125 z późn. zm, zwane w dalszej części "PUiN") pozwalają z jednej strony na ochronę przed roszczeniami wierzycieli, jak też stwarzają szansę na uzyskanie choćby częściowego zaspokojenia w zakresie posiadanych wierzytelności.

Podmioty, wobec których może zostać wszczęte postępowanie upadłościowe:

  • osoby fizyczne prowadzące we własnym imieniu działalność gospodarczą (na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej) lub zawodową a nawet osoby fizyczne, które faktycznie prowadziły działalność gospodarczą, ale nie dopełniły obowiązków rejestracyjnych;
  • osoby prawne prowadzące we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową;
  • jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, ale prowadzące we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową, którym na mocy odrębnej ustawy przyznana została zdolność prawna;
  • spółki: z ograniczoną odpowiedzialnością, jawne, partnerskie, komandytowe i komandytowo-akcyjne, akcyjne nie prowadzące działalności gospodarczej;
  • oddziały banków zagranicznych w rozumieniu przepisów prawa bankowego.

Nie jest możliwe ogłoszenie upadłości wobec osoby fizycznej prowadzącej gospodarstwo rolne.
Wniosek o ogłoszenie upadłości może zgłosić dłużnik, np. w przypadku spółki prawa handlowego zarząd lub każdy z jego wierzycieli, a wobec spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej oraz komandytowo-akcyjnej może być on złożony przez wspólnika odpowiadającego bez ograniczeń za zobowiązania spółki.

Ogłoszenie upadłości może nastąpić wówczas, gdy:

  • dłużnik jest niewypłacalny, tzn. nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań i posiada więcej niż jednego wierzyciela,
  • zobowiązania dłużnika przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas gdy na bieżącą te zobowiązania wykonuje (wobec podmiotów innych niż osoby fizyczne).

Na postanowienie o ogłoszeniu upadłości służy zażalenie tylko dłużnikowi, natomiast na postanowienie oddalające wniosek, wnioskodawcy.

Mimo zaistnienia stanu niewypłacalności sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, gdy:

  • okaże się, iż majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarczy na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego;
  • mimo, że wystąpił stan niewypłacalności dłużnika i składniki jego majątku wystarczą na pokrycie kosztów postępowania, jednak suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłużnika przy czym opóźnienie w ich wykonaniu nie przekracza trzech miesięcy. Jednak oddalenie wniosku z tej przyczyny nie nastąpi jeśli niewykonywanie zobowiązań przez dłużnika ma charakter trwały (np. zdecydowaną większość należnych od niego świadczeń spełnia po terminie, a jednak utrzymuje płynność w opóźnionym ich spełnianiu), albo gdy oddalenie wniosku z tej przyczyny spowoduje pokrzywdzenie wierzycieli.

Ogłoszenie upadłości rozpoczyna - często długotrwały - proces spieniężenia masy upadłości oraz w konsekwencji prowadzi do podziału uzyskanej kwoty pieniężnej zgodnie z postanowieniami prawa upadłościowego i naprawczego. Niezależnie od czasu jego trwania jest w bardzo wielu przypadkach najlepsze rozwiązanie dla przedsiębiorców jak i wierzycieli, dla których nawet częściowe uregulowanie długu jest lepsze niż żadne.

Krzysztof Żyto, radca prawny, wspólnik Kancelaria Prawna Chajec, Don-Siemion&Żyto