Przyjęte regulacje będą dotyczyć statków polskich oraz obcych statków znajdujących się na polskich wodach morskich wewnętrznych lub polskim morzu terytorialnym.
Projekt ustawy pozostawia w niezmienionym kształcie wiele przepisów dotychczasowej regulacji, niektóre jednak zmieniono oraz dodano nowe ze względu na konieczność implementacji prawa unijnego. Chodzi zwłaszcza o tzw. pakiet Eryka III z 2009 r. (dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/15/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wspólnych reguł i norm dotyczących organizacji dokonujących inspekcji i przeglądów na statkach oraz odpowiednich działań administracji morskich, dyrektywę 2009/21/WE w sprawie zgodności z wymaganiami państwa bandery, dyrektywę 2009/16/WE w sprawie kontroli państwa portu, dyrektywę 2009/17/WE ustanawiającą wspólnotowy system monitorowania i informacji o ruchu statków).
Dyrektywa w sprawie zgodności z wymaganiami dotyczącymi państwa bandery zakłada m.in. wzmocnienie bezpieczeństwa morskiego, ochronę środowiska poprzez egzekwowanie wypełniania międzynarodowych zobowiązań przez państwa członkowskie, w tym poddawanie się audytowi Międzynarodowej Organizacji Morskiej nie rzadziej, niż co 7 lat.
Zgodnie z projektem z ww. dyrektywą do projektu ustawy włączono przepisy, na mocy których terenowe organy administracji morskiej będą tworzyć elektroniczną bazę danych, zawierającą informacje o polskich statkach. Znajdą się w niej informacje obejmujące m.in.: identyfikację statku, jego przeglądy i inspekcje oraz ich wyniki, wypadki i incydenty statku, itp. Ponadto terenowe organy administracji morskiej zostały zobowiązane do sprawowania nadzoru nad stacjami atestującymi urządzenia i wyposażenie statku. Jest to niezbędne, ponieważ nadzór nad atestacją sprzętu musi być przeprowadzany zgodnie z wymogami Międzynarodowej Organizacji Morskiej.
Zmiany dotyczą także systemu inspekcji statków o polskiej i obcej przynależności. W związku z tym do projektu ustawy wprowadzono nowe typy inspekcji. Zgodnie z przepisami UE szczegółowemu nadzorowi będą podlegać statki należące do profilu wysokiego ryzyka, pasażerskie, zbiornikowce olejowe, gazowce i chemikaliowce starsze niż 12–letnie.
Szczegółowo uregulowano kwestie systemu audytowania statków, który był do tej pory realizowany w ramach inspekcji państwa bandery. W ramach ww. systemu przeprowadzane będą audyty: wstępne, roczne, pośrednie, odnowieniowe i dodatkowe. Za przeprowadzenie inspekcji i audytu oraz za wydanie lub potwierdzenie ważności odpowiedniego certyfikatu organ inspekcyjny będzie pobierać opłatę. Inspekcje państwa bandery mają być poprzedzone przeglądem statku dokonywanym przez uznaną organizację sprawującą aktualny nadzór nad statkiem (poczynając od jego budowy poprzez przebudowę, remonty, itp.). Po dokonanym przeglądzie statek ma otrzymywać świadectwo klasy.
Wprowadzone mają być nowe przepisy dotyczące inspekcji państwa portu statków o obcej przynależności. Inspekcje te podzielono na: okresowe, dodatkowe, ponowne oraz specjalne. Będą one mieć charakter wstępny, szczegółowy i rozszerzony. W projekcie ustawy określono kompetencje oraz uregulowano obowiązki organu inspekcyjnego, dotyczące np. możliwości zatrzymania statku. W projekcie znalazły się także przepisy o wydawaniu zakazu wejścia statku obcego do portu. Określono sytuacje, w których organ inspekcyjny będzie mógł zakazać wejścia statku do portu oraz okoliczności, jakie umożliwią cofnięcie tej decyzji. Określono ponadto uwarunkowania decyzji o stałym zakazie wejścia danego statku do wszystkich portów UE.
Zgodnie z projektem ustawy, zmienią się zasady egzaminowania marynarzy. W miejsce dotychczasowych trzech komisji egzaminacyjnych zostanie utworzona jedna – Centralna Morska Komisja Egzaminacyjna. Lista egzaminatorów będzie ustalana przez ministra ds. gospodarki morskiej. On też przejmie nadzór nad wszystkimi jednostkami szkolącymi, a w miejsce dotychczasowych kontroli wdrożony zostanie system audytów. Minister ds. gospodarki morskiej będzie upoważniony do sprawowania nadzoru nad dokonywaniem niezależnej oceny systemu szkolenia, egzaminowania i wydawania dokumentów marynarzom.
Rozszerzono, w stosunku do obecnie obowiązującego prawa, katalog dokumentów potwierdzających kwalifikacje zawodowe niezbędne do zajmowania stanowisk na statku o świadectwo przeszkolenia. Nowym rozwiązaniem, wprowadzonym na podstawie prawa UE, jest przepis zezwalający na potwierdzenie uznania zagranicznego dyplomu lub świadectwa, które wydał właściwy organ państwa członkowskiego UE lub państwa trzeciego, uznanego przez Komisję Europejską.
Zasadniczym źródłem przepisów dotyczących bezpiecznego uprawiania żeglugi przez wszystkie statki są umowy międzynarodowe zawarte przez Polskę, w tym przede wszystkim Konwencja SOLAS.
W projekcie ustawy przewidziano, że statki rybackie o długości powyżej 15 m o polskiej przynależności lub prowadzące połowy na morskich wodach powinny być wyposażone w system Automatycznej Identyfikacji Statków (AIS) klasy A. Obowiązek ten wynika z przepisów prawa unijnego.
Uregulowane będą również sprawy związane z warunkami i sposobem funkcjonowania Morskiej Służby Asysty Telemedycznej. Wynika to z konwencji SOLAS oraz wymogów unijnych. Zadania tej służby ma wykonywać Uniwersyteckie Centrum Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni.
W projekcie ustawy uregulowano kwestie odpowiedzialności finansowej za naruszenie przepisów ustawy i wynikających z niej przepisów prawa międzynarodowego oraz wspólnotowego dotyczącego bezpieczeństwa morskiego. Nowością jest wprowadzenie sankcji karnej dla prowadzącego statek morski lub śródlądowy, jacht morski lub śródlądowy w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających.
Szczegółowe przepisy, uwzględniające organizacyjne i techniczne aspekty zagadnień uwzględnionych w ustawie, zostaną zamieszczonych w rozporządzeniach ministra ds. gospodarki morskiej. Ponadto właściwy terytorialnie dyrektor urzędu morskiego będzie upoważniony do wydawania aktów prawa miejscowego, w których znajdą się zapisy obejmujące bezpieczny ruch statków na morskich wodach wewnętrznych, korzystanie z portów, red, torów wodnych czy urządzeń portowych.