Jak podkreśla Ministerstwo Sprawiedliwości, które przygotowało projekt tych zmian, jest to szczególnie istotne dla tych obywateli polskich (i ich rodzin), którzy wyjechali z Polski i zmienili swoje miejsce zwykłego pobytu na inne państwo członkowskie UE lub zamierzają to uczynić.

Nowe prawo w całej Unii
Od 17 sierpnia br. dnia zacznie obowiązywać rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego (dalej: „rozporządzenie”). Razem z nim wejdzie w życie, opublikowana w dniu 11 sierpnia 2015 r., Dz. U. poz.1137, ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo o notariacie oraz niektórych innych ustaw, która uzupełnia to rozporządzenie w zakresie niezbędnym do jego skutecznego stosowania w Polsce.
Rozporządzenie będzie mieć zastosowanie do wszelkich spraw spadkowych, czyli spraw dotyczących dziedziczenia, po osobach zmarłych w dniu 17 sierpnia 2015 r. lub po tym dniu. Najczęstszymi przykładami takich spraw są sprawy o stwierdzenie nabycia spadku oraz sprawy o dział spadku.

Liliana Kaltenbek,Waldemar Żurek
 Prawo spadkowe>>>

Jednolite zasady zasady ustalania jurysdykcji
Nowe przepisy wprowadzają jednolite w prawie całej Unii Europejskiej (z wyjątkiem Danii, Irlandii oraz Wlk. Brytanii) zasady ustalania jurysdykcji (czyli sądy którego państwa mają kompetencję do rozstrzygania danej sprawy) i prawa właściwego (czyli prawo którego państwa ma być stosowane do rozstrzygania danej sprawy) w sprawach spadkowych, oparte na zasadzie: jeden spadek – jeden sąd – jedno prawo. Chodzi o to, aby wszystkie kwestie dotyczące całego spadku po danej osobie, tj. wszystkich jego składników majątkowych, niezależnie od tego, w jakim państwie się one znajdują, były rozstrzygane przez sądy tylko jednego państwa członkowskiego, w oparciu o przepisy tylko jednego prawa – najlepiej tego, które obowiązuje w państwie sądu. W ten sposób uniknie się konieczności prowadzenia postępowań w kilku państwach członkowskich Unii Europejskiej, przy zastosowaniu przepisów prawnych różnych państw, co pozwoli zaoszczędzić czas i obniży koszty postępowania.
Nowe przepisy przewidują także ograniczoną możliwość wyboru prawa właściwego, czyli prawa, które należy stosować przy rozstrzyganiu danej sprawy przez spadkodawcę (spadkodawca może wybrać jako prawo właściwe prawo państwa swojego obywatelstwa), a w przypadku skorzystania przez spadkodawcę z tej możliwości umożliwia spadkobiercom wybór sądów państwa, którzy mogą wówczas wybrać sądy tego państwa, którego prawo wybrał spadkodawca.

Łatwiejsze uznawanie i wykonywanie orzeczeń
Uproszczone będzie także uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach spadkowych wydanych w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Pojawi się nowy dokument: Europejskie Poświadczenie Spadkowe, który stanowić będzie potwierdzenie, że osoba w nim wymieniona posiada określone w tym dokumencie prawa do spadku. Będzie ono wydawane w jednolitej co do zasady procedurze i według identycznego wzoru we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej, w których będzie obowiązywać rozporządzenie. Dokument ten ułatwi zainteresowanym wykazywanie praw do spadku w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej. W Polsce będzie można je uzyskać w postępowaniu prowadzonym przez sąd rejonowy albo u notariusza – według wyboru zainteresowanych.

Prawo materialne po staremu
Rozporządzenie nie dokonuje natomiast harmonizacji materialnego prawa spadkowego, tzn. nie określa w szczególności, jakie są podstawy dziedziczenia; jakie osoby, w jakiej kolejności i w jakich częściach dziedziczą po zmarłym; na jakich zasadach spadkobiercy odpowiadają za długi spadkowe. Nie określa też organów ani procedur, w których załatwiane są sprawy spadkowe. Wszystkie te kwestie pozostawione są do regulacji poszczególnym państwom członkowskim.

Zdaniem autorów nowych przepisów, wchodzące w życie 17 sierpnia 2015 r. nowe przepisy powinny zwiększyć pewność prawa i przewidywalność rozstrzygnięć sądowych w międzynarodowych sprawach spadkowych, usprawnić postępowania w takich sprawach oraz ułatwić realizację praw spadkobierców do składników majątku spadkowego położonych za granicą.