Podwójne karanie za ten sam czyn niekonstytucyjne. Orzeczenie przez sąd przepadku przedmiotów tytułem środka zabezpieczającego, po wcześniejszym nałożeniu na sprawcę wykroczenia skarbowego kary grzywny w drodze prawomocnego mandatu karnego jest niezgodne z konstytucją – orzekł Trybunał Konstytucyjny.

Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne II Wydziału Karnego Sądu Rejonowego w Opolu dotyczące przepadku przedmiotów wykroczenia skarbowego. Trybunał orzekał w sprawie zgodności art. 137 § 3 oraz art. 138 § 6 w zw. z art. 47 § 4 ustawy z dnia 10 września 1999 roku - Kodeks karny skarbowy, w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 28 lipca 2005 roku o zmianie ustawy - Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw, obowiązującym od dnia 17 grudnia 2005 roku, z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Do pytającego sądu wpłynął wniosek urzędu celnego o orzeczenie przepadku przedmiotu wykroczenia skarbowego, którego popełnienie zostało w drodze mandatu karnego przypisane jednemu ze skazanych. W uzasadnieniu podkreślono, że skazany za popełnienie wykroczenia skarbowego został już ukarany grzywną. Zdaniem pytającego sądu wnioskowane przez oskarżyciela publicznego postępowanie dodatkowe mające prowadzić do orzeczenia przepadku przedmiotów wykroczenia skarbowego, za które sprawca został już prawomocnie ukarany jest niezgodne z konstytucją, a więc niedopuszczalne. Nowelizacja kodeksu karnego skarbowego w 2005 r. zwiększyła represyjność tego aktu prawnego. Wyraża się to nie tylko zwiększeniem wymiaru kary pozbawienia wolności, ale również daleko idącym poszerzeniem zakresu obligatoryjnego przepadku przedmiotów. Przed nowelizacją w wypadku wykroczeń skarbowych obligatoryjny przepadek przedmiotów był rzadkością, odnosił się tylko do przedmiotów, których wytwarzanie, posiadanie, obrót, przewóz, przenoszenie lub przesyłanie było zabronione. W obecnym stanie prawnym przepadek w zdecydowanej większości wypadków ma już charakter obligatoryjny. Kwestionowane przez pytający sąd postępowanie dodatkowe, a przede wszystkim przewidziana w jego toku możliwość orzeczenia przepadku jako w rzeczywistości środka karnego, określanego tylko mianem środka zabezpieczającego, narusza zakaz podwójnego orzekania dotyczącego tego samego czynu popełnianego przez tego samego sprawcę.

Po przeprowadzeniu rozprawy Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 47 § 4, art. 137 § 3 oraz art. 138 § 6 ustawy z dnia 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy w zakresie, w jakim przewidują możliwość orzeczenia przez sąd przepadku przedmiotów tytułem środka zabezpieczającego, po uprzednim nałożeniu na sprawcę wykroczenia skarbowego kary grzywny w drodze prawomocnego mandatu karnego, są niezgodne z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.

W uzasadnieniu wyroku Trybunał podkreślił, że kwestionowane przepisy dwuetapowo nakładają sankcje karne skarbowe przez dwa różne organy. Najpierw dochodzi do nałożenia przez organ postępowania przygotowawczego kary grzywny na sprawcę wykroczenia skarbowego w drodze mandatu karnego. Następnie organ postępowania przygotowawczego kieruje do sądu wniosek o orzeczenie przepadku przedmiotów, tj. zastosowanie środka karnego, nazwanego środkiem zabezpieczającym. Orzekanie o przepadku przedmiotów, zgodnie z konstytucją, należy bowiem do wyłącznej kompetencji sądu. W drugim etapie - uzupełniającego postępowania sądowego, sąd orzeka o przepadku przedmiotów w stosunku do sprawcy wykroczenia skarbowego już ukaranego w drodze prawomocnego mandatu karnego. Rola sądu ogranicza się do zbadania, czy zostały spełnione wymogi formalne. Co więcej, sąd, orzekając o przepadku przedmiotów, stosuje w istocie nie środek zabezpieczający, ale środek karny. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego kwestionowane przepisy są sprzeczne z konstytucyjnym zakazem dwukrotnego stosowania środka represyjnego wobec tego samego podmiotu za ten sam czyn zabroniony. Naruszają równocześnie prawo do rzetelnej procedury sądowej, a zatem są sprzeczne z prawem do sądu. Z chwilą wejścia w życie niniejszego wyroku, tj. z dniem ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, niekonstytucyjne przepisy tracą moc obowiązującą w zakresie wskazanym przez Trybunał w sentencji wyroku. W konsekwencji oznacza to, że obligatoryjny przepadek przedmiotów stanowić będzie negatywną przesłankę zastosowania postępowania mandatowego.  Wyrok jest ostateczny (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 marca 2008 r., sygn. akt P 26/06).