Mieszkańcy gminy złożą zażalenie na umorzenie śledztwa

W sprawach o przestępstwa związane z działalnością instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego prawo do złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub jego umorzenie, przysługiwać ma także osobom, które przestępstwo ujawniły lub wystąpiły o wszczęcie postępowania. Ta niewielka zmiana w Kodeksie postępowania karnego w istotny sposób może wpłynąć na bieg wielu postępowań dotyczących nadużyć w instytucjach publicznych. Pierwsze czytanie projektu odbędzie się podczas rozpoczynającego się 15 grudnia br. posiedzenia Sejmu.

Jak piszą autorzy projektu, proponowana zmiana jest odpowiedzią na postulaty organizacji pozarządowych w sprawie rozwiązania na gruncie postępowania karnego jednego z istotnych problemów, tj. zbyt wąskiego - jak się wydaje – kręgu podmiotów uprawnionych do złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego oraz na postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego. W tego rodzaju sprawach jeśli prokuratura odmówi wszczęcia postępowania lub je umorzy, nie ma właściwie podmiotu, który byłby zainteresowany i jednocześnie uprawniony do złożenia zażalenia, a więc do podważenia decyzji prokuratorskiej.  

W aktualnym stanie prawnym, zgodnie z art. 306 k.p.k., do złożenia zażalenia na odmowę wszczęcia postępowania są następujące podmioty: instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, która zawiadomiła o przestępstwie oraz pokrzywdzony. Natomiast zażalenie na umorzenie postępowania złożyć mogą wyłącznie strony. 

Tymczasem osobami zawiadamiającymi o nieprawidłowościach w takich podmiotach często bywają ich pracownicy. W sytuacji, gdy prokuratura odmawia wszczęcia postępowania lub je umarza, pracownik, który zawiadomił o nieprawidłowościach nie ma legitymacji do złożenia zażalenia na postanowienie prokuratury. Pokrzywdzonym jest bowiem w tym wypadku dana instytucja, a zażalenie w jej imieniu może złożyć jej kierownik. Jednakże, z obserwacji organizacji pozarządowych, wynika, że niezwykle rzadko dochodzi do złożenia zażalenia przez kierownika jednostki. Podobnie wygląda sytuacja mieszkańców gminy lub miasta, którzy zawiadamiają prokuraturę o nieprawidłowościach w jednostkach samorządu terytorialnego. Prokuratura odmawia mieszkańcom danej gminy statusu pokrzywdzonych i w konsekwencji odrzuca zażalenia na postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania lub umorzeniu.