Majowy nabór ławników sądowych według nowych zasad

Ławnikiem nie będzie mógł zostać radny żadnego ze szczebli samorzadu terytorialnego, a także osoba pozbawiona kiedykolwiek praw rodzicielskich. Będzie natomiast można do pełnienia tej funkcji wyznaczyć osobę prowadzącą działalność gospodarczą na danym terenie. To tylko niektóre ze zmian w uchwalonej przez Sejm w piątek nowelizacji Prawa o ustroju sądów powszechnych, która zmienia m.in. zasady zgłaszania i odwoływania ławników sądowych. Sprawa stała się pilna, bowiem z końcem maja w całej Polsce rusza nabór na kolejną kadencję ławników sądowych i chodzi o to, by odbywał się on już na nowych zasadach.

Dlatego przepisy o ławnikach nowelizowane są w trybie oddzielnym od dużej nowelizacji ustroju sądów. Wszyscy uczestnicy czwartkowej debaty w Sejmie poparli nowe przepisy, nowela ma zostać uchwalona jeszcze na tym posiedzeniu Sejmu.
Ławnicy to polska wersja "ławy przysięgłych", czyli - jak głoszą prawnicze podręczniki "czynnik społeczny w wymierzaniu sprawiedliwości", który z mocy konstytucji jest częścią polskiego sądownictwa. Zasiadają w składach orzekających w procesach o najcięższe zbrodnie, uczestniczą też w rozstrzyganiu spraw o rozwód, o opiekę nad dzieckiem, czy w sprawach z dziedziny prawa pracy.
Ministerstwo sprawiedliwości, które jest autorem proponowanej noweli, wskazało w jej uzasadnieniu, że dotychczasowe rozwiązania ustawy "budziły wątpliwości w zakresie interpretacji niektórych przepisów". Według ustawy, do kategorii osób, które nie mogą pełnić funkcji ławnika, czyli np. policjantów, duchownych, żołnierzy i adwokatów i radnych gmin dodano radnych powiatów i województw. Ma to zapewnić przestrzeganie konstytucyjnej zasady podziału władz.
Do dotychczasowego warunku zamieszkiwania lub zatrudnienia w miejscu kandydowania na ławnika co najmniej od roku dodano możliwość kandydowania w przypadku prowadzenia w miejscu kandydowania działalności gospodarczej. Ponadto do dokumentów, które jest zobowiązany składać każdy kandydat na ławnika, dodano m.in. warunek złożenia przez kandydata oświadczenia, że nie był pozbawiony władzy rodzicielskiej, a także, że władza ta nie została mu ograniczona lub zawieszona.
Zgodnie ze zmianami wyeliminowany ma też zostać szczególny tryb zgłaszania kandydatów na ławników do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy. Obecnie zgłaszać ich mogą jedynie związki zawodowe i organizacje pracodawców. Kandydatów będą mogły również zgłaszać m.in. inne organizacje społeczne i obywatele. Jednocześnie wskazano jednak, że "do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy ławnikiem powinna być wybrana osoba wykazująca szczególną znajomość spraw pracowniczych".
Nowelizacja doprecyzowuje również tryb odwołania ławnika przez radę gminy. Obecnie może być on odwołany, kiedy nie wykonuje swych obowiązków lub np. zachowuje się w sposób godzący w powagę sądu. Ławnik skreślony z listy może jedynie odwołać się do sądu administracyjnego. Po zmianie rada gminy będzie musiała wysłuchać ławnika, któremu grozi odwołanie oraz zasięgnąć w sprawie opinii kolegium sądu i rady ławniczej.
W ustawie wymieniono również czynności ławnika, za które przysługuje mu pieniężna rekompensata (zwana wcześniej dietą ławniczą). Są nimi: udział w rozprawie lub posiedzeniu, uczestnictwo w naradzie nad wyrokiem, sporządzanie uzasadnienia lub uczestnictwo w posiedzeniu rady ławniczej. Według danych resortu jeden dzień udziału w posiedzeniu sądu to rekompensata 60 zł dla ławnika. (ks/pap)