Krajowa Rada Sądownictwa, po zapoznaniu się z projektem rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, zmieniającym rozporządzenie – Regulamin urzędowania sądów powszechnych, przedstawionym razem z pismem Ministra Sprawiedliwości zaopiniowała projekt negatywnie, jako sprzeczny z podstawowymi zasadami polskiego porządku prawnego, dotyczącymi zasad kształtowania ustroju sądów i postępowania przed sądami. Za tym stanowiskiem opowiedziało się 15 członków Rady, przeciwko głosowało trzech. 

W trakcie dyskusji w Radzie ścierały się dwa stanowiska posłów i senatorów nowego Sejmu i Senatu z sędziami, zasiadającymi w Radzie: 

  1. w kwestii związania KRS wyrokami Trybunału Konstytucyjnego, dotyczącymi ustroju sądów i niezawisłości sędziów,
  2. w sprawie obowiązywania w polskim porządku prawnym wyroków TSUE i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

 

KRS: Regulamin sprzeczny z ustawami

Minister Sprawiedliwości, uzasadniając projekt, przedstawił proponowane w nim rozwiązania jako preludium do późniejszych zmian na poziomie ustawowym, co dobitnie świadczy o planowanym wkroczeniu aktu wykonawczego Ministra Sprawiedliwości w materię zastrzeżoną dla ustawy.
Minister Sprawiedliwości nie uznaje postanowień aktu wyższego rzędu niż projektowany i kwestionuje zasady wprowadzone do polskiego systemu prawnego w ustawie z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw  - czytamy w opinii.

W związku z tym - według większości członków Rady -  rozporządzenie jest rażąco sprzeczne z zasadami formułowania tego rodzaju aktów, wyrażonymi w art. 92 ust. 1 i 2 Konstytucji oraz z zasadą praworządności wynikającą z art. 7 Konstytucji, gdyż ingeruje w materię ustawową wbrew upoważnieniu i treści obowiązującej ustawy. Czyni to w sposób nieudolny, sprzeczny z przepisami obowiązujących ustaw, Konstytucji oraz wyrokami Trybunału Konstytucyjnego.

    Projekt Ministra Sprawiedliwości podważa szereg zasad ustroju Rzeczypospolitej Polskiej i jest w sposób jaskrawy sprzeczny z aktami prawnymi wyższego rzędu oraz orzeczeniami polskiego Trybunału Konstytucyjnego – w szczególności z wyrokiem z dnia 25 marca 2019 r. w sprawie K 12/18 potwierdzającemu zgodność określonej w ustawie procedury wyboru członków do Krajowej Rady Sądownictwa z Konstytucją, w tym z art. 187 ust. 1 pkt 2 Konstytucji.

    Czytaj też w LEX: Kaleta Sebastian, Rozwój orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w przedmiocie oceny niezależności sądów w państwach członkowskich – analiza na przykładzie spraw dotyczących reformy wymiaru sprawiedliwości w Polsce >

     

    Projektowana zmiana zasad przydzielania spraw

    Projektodawca  negatywnie ocenia trzon rozwiązań obecnie obowiązującej ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. W konsekwencji par. 43 ust. 1a Regulaminu urzędowania sądów powszechnych zakłada, że sędziowie, którzy objęli stanowisko w wyniku wniosku o powołanie, przedstawionego Prezydentowi  przez Krajową Radę Sądownictwa ukształtowaną wskutek wejścia w życie ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, byliby wyłączeni z rozpoznawania wniosków o wyłączenie sędziego, jeśli wśród podstaw tego wniosku znajdowałaby się okoliczność dotycząca powołania sędziego.

    Czytaj też w LEX: Laskowski Michał, Granice wolności wypowiedzi sędziego w warunkach kryzysu praworządności >

    Według KRS, proponowana zmiana kreuje dodatkową podstawę wyłączenia z mocy prawa sędziego (iudex inhabilis), która to podstawa nie została uregulowana w ustawach procesowych, odpowiednio w art. 48 k.p.c. i art. 40 k.p.k.

    Podstawy wyłączenia z mocy prawa sędziego zostały uregulowane w sposób pełny w przywołanych przepisach, które zawierają katalog zamknięty tych podstaw. Niedopuszczalne jest rozszerzanie podstaw wyłączenia sędziego z mocy prawa w akcie podustawowym, jaki stanowi rozporządzenie. Takie rozwiązanie byłby sprzeczne przede wszystkim z prawem obywatela do sądu wyrażonym w art. 45 Konstytucji oraz z zasadą ustawowego określania zasad dotyczących przebiegu postępowania sądowego wyrażoną w art. 176 ust. 2 Konstytucji.

    Czytaj też w LEX: Sielski Krzysztof, Udział sędziów w debacie publicznej w świetle międzynarodowych standardów prawnych >

    Projektowany przepis nie mieści się także w delegacji ustawowej wynikającej z art. 41 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych. Zgodnie z ustawowym upoważnieniem do wydania rozporządzenia, Minister Sprawiedliwości może ustalić szczegółowe „warunki uczestniczenia w przydziale tylko niektórych kategorii spraw rozpoznawanych w wydziale”. Te warunki dotyczą specjalizacji, która ma charakter dobrowolny i czasowy.

    Według większości Rady - niezrozumiałe jest ograniczanie możliwości orzekania sędziów, którzy zostali wybrani zgodnie z procedurą określoną przez władzę ustawodawczą, uprawnioną konstytucyjnie do określania sposobu wyboru kandydatów na urząd sędziowski.. Europejski Trybunał Praw Człowieka dopuścił możliwość, że sądy krajowe, przy badaniu kwestii „legalności” sędziego, jego niezawisłości i bezstronności mogą nie być obiektywne, a ich orzeczenia arbitralne i  nieracjonalne podkreślając, że ocena spełnienia wymogów sądu, o którym mowa w art. 6 Konwencji, należy ostatecznie do ETPC. 

    Czytaj też w LEX: Krzyżanowska-Mierzewska Magdalena, Proceduralna reakcja Europejskiego Trybunału Praw Człowieka na kryzys praworządności w Polsce >

     

    Wytyczne co do treści orzeczeń i uzasadnień

    Zgodnie z opinią większości Rady, projektowany przepis nie odpowiada zasadzie określoności prawa. Brzmi on: Przy sporządzaniu orzeczeń i uzasadnień uwzględnia się prawo Unii Europejskiej, w szczególności art. 19 Traktatu o Unii Europejskiej, uwzględniając przy ich wykładni orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

    Czytaj też w LEX: Kocjan Jakub, Znaczenie orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dla naprawy wymiaru sprawiedliwości po kryzysie praworządności w Polsce >

    Według Rady, paragraf 118a Regulaminu przejawia się przede wszystkim w trudności wyobrażenia praktycznego jego zastosowania. Oczywistym jest, że sędzia wykonuje swoje obowiązki, w tym w zakresie wydawania orzeczeń i formułowania ich uzasadnień, w zgodzie z obowiązującym prawem, w tym wiążącym ją prawem międzynarodowym, w tym prawem europejskim.

    Czytaj też w LEX: 

     

    Orzecznictwo Sądów Polskich - Nr 9/2023

    Sprawdź