Wiele mechanizmów skierowanych na przeciwdziałanie korupcji ma w Polsce charakter fasadowy. Trudno jest skontrolować, czy polityk nie znajduje się w konflikcie interesów, bo pojęcie to nie jest zdefiniowane prawnie. Podobnie jest z obserwacją lobbingu, którego regulacja odbiega od realiów funkcjonowania władzy ustawodawczej i wykonawczej - twierdzi autor raportu Filip Pazderski.
Często zawodzi też polski system dostępu do informacji publicznej. W rezultacie, odbiegamy nie tylko od wielu krajów Europy Zachodniej, ale również państw Europy Środkowo-Wschodniej, gdzie ustanowiono efektywne organy przeciwdziałania korupcji.
Przykłady: Estonia, Łotwa, Słowenia
Na Łotwie od 2002 roku funkcjonuje Biuro do spraw Zapobiegania i Zwalczania Korupcji, agencja antykorupcyjna dysponująca własnymi organami ścigania. W Słowenii w 2004 roku utworzono niezależną Komisję do spraw Zapobiegania Korupcji, której kompetencje wzmocniono jeszcze w 2010 roku. Na europejskiego prymusa przeciwdziałania korupcji wyrosła ostatnio Estonia - w 2013 roku przyjęła nowe ustawodawstwo i powołała Radę do spraw Etyki Urzędniczej. Ciekawym rozwiązaniem jest też funkcjonujący w tym kraju Inspektorat do spraw Ochrony Danych, łączący ochronę danych osobowych z funkcją komisarza do spraw informacji.
Mechanizm prewencyjny
Te i wiele innych informacji dotyczących funkcjonowania mechanizmów przeciwdziałania korupcji w Europie odnaleźć można w najnowszym raporcie Instytutu Spraw Publicznych, pt. „Jak skutecznie zapobiegać korupcji? Przegląd rozwiązań europejskich dotyczących konfliktu interesów, finansowania polityki i dostępu do informacji publicznej”. Sytuacja w Polsce jest w nim przedstawiona na tle warunków w wybranych krajach Europy Środkowo-Wschodniej. W publikacji omówiono też ciekawe rozwiązania z różnych państw Unii Europejskiej, co pozwala porównać sytuację w naszym regionie z innymi częściami kontynentu.
Przejrzystość polityki finansowej
Raport szczególną uwagę poświęca mechanizmom prewencyjnym funkcjonującym w trzech istotnych dziedzinach życia publicznego: przeciwdziałaniu konfliktowi interesów, przejrzystości finansowania polityki i dostępie do informacji publicznej.
Wprowadzenie do porządku prawnego rozbudowanych regulacji nie oznacza automatycznie, że osiągają one zamierzone przez ustawodawcę cele – mówi Filip Pazderski, współautor raportu. - Dlatego nasz raport koncentruje się szczególnie na mechanizmach, które mają zapewnić skuteczne stosowanie przepisów: sankcjach, nadzorze instytucjonalnym, działaniach informacyjnych i edukacyjnych oraz wymaganiach dotyczących jawności. W perspektywie zawartych w publikacji analiz ważne okazuje się nie tylko ustanowienie właściwych mechanizmów przejrzystości i instytucji kontroli, lecz również odpowiednie przygotowanie ludzi do ich stosowania i respektowania – dodaje.
Rok wydania: 2015
Jawność w samorządzie terytorialnym