Dyrektywa ta nie sprzeciwia się natomiast wymierzaniu, zgodnie z normami prawa krajowego i z poszanowaniem praw podstawowych, sankcji karnych obywatelom państw trzecich, wobec których zastosowano omawiane postępowanie w sprawie powrotu i którzy dalej nielegalnie przebywają na terytorium krajowym bez uzasadnionego powodu.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie wspólnych norm i procedur stosowanych przez państwa członkowskie w odniesieniu do powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich (Dz. U. UE L 08.348.98) przewiduje wydawanie, w stosunku do wszystkich nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich, decyzji nakazujących powrót. Decyzja przewiduje, co do zasady, okres dobrowolnego powrotu, po którym następują, w razie potrzeby, przymusowe środki wydalenia. W wypadku, gdy nie dochodzi do dobrowolnego wyjazdu, dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie do przeprowadzenia przymusowego wydalenia przy użyciu możliwie najmniej restrykcyjnych środków. Tylko w sytuacji, gdy istnieje ryzyko nieskutecznego wydalenia, państwo członkowskie może zastosować wobec danej osoby środek detencyjny, którego czas trwania nie może w żadnym razie przekroczyć 18 miesięcy.
W sprawie C-329/11 Alexandre Achughbabian przeciwko Préfet du Val-de-Marne, wobec obywatela armeńskiego, przebywającego nielegalnie na terytorium francuskim, wydano decyzję na szczeblu prefektury zobowiązującą do opuszczenia terytorium i określającą miesięczny termin dobrowolnego wyjazdu. W związku z odmową opuszczenia Francji, wydana została nowa decyzja nakazująca powrót w formie zarządzenia o doprowadzeniu do granicy, bez wyznaczenia terminu do dobrowolnego wyjazdu. Ponadto, władze francuskie postanowiły zatrzymać, a następnie aresztować go za nielegalny pobyt. Zastosowanie powyższych środków zostało następnie podważone przed francuskim sądem.
Cour d’appel de Paris, przed którym obecnie toczy się ten spór, zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem, czy „dyrektywa w sprawie powrotów” sprzeciwia się unormowaniu francuskiemu, które nakłada karę pozbawienia wolności w wymiarze jednego roku oraz karę grzywny w wysokości 3 750 EUR na obywatela państwa trzeciego przebywającego nielegalnie we Francji, który po upływie trzech miesięcy pobytu nie posiada wymaganych dokumentów i wiz, a w szczególności karty pobytu.
Rozpatrując sprawę Trybunał zauważył w pierwszej kolejności, że dyrektywa, której celem nie jest pełna harmonizacja norm krajowych dotyczących pobytu cudzoziemców, dotyczy jedynie decyzji nakazujących powrót i ich wykonywania. W rezultacie, dyrektywa nie sprzeciwia się przepisowi prawa krajowego kwalifikującemu nielegalny pobyt obywatela państwa trzeciego jako wykroczenie i przewidującemu za nie sankcje karne, w tym karę pozbawienia wolności.
Ponadto, dyrektywa nie sprzeciwia się również umieszczeniu w ośrodku detencyjnym celem ustalenia, czy pobyt obywatela państwa trzeciego ma charakter legalny. Jednakże Trybunał uściślił, że organy krajowe są zobowiązane prowadzić działania przy zachowaniu staranności i bez zbędnej zwłoki zająć stanowisko w kwestii legalności pobytu danej osoby. Po ustaleniu, że pobyt ma charakter nielegalny, omawiane organy powinny co do zasady wydać decyzję nakazującą powrót.
Następnie Trybunał badał zgodność francuskiego uregulowania z omawianą dyrektywą pod kątem tego, czy może ono prowadzić do wymierzenia kary pozbawienia wolności w trakcie postępowania w sprawie powrotu.
Trybunał przypomniał w związku z tym tezy postawione w orzeczeniu w sprawie C-61/11 PPU Hassen El Dridi allias Soufi Karim, zgodnie z którymi państwa członkowskie powinny dostosować swoje ustawodawstwo karne w obszarze nielegalnej imigracji i nielegalnego pobytu w taki sposób, by zapewnić przestrzeganie prawa Unii. Państwa te nie mogą zatem stosować uregulowania z zakresu prawa karnego, mogącego zagrażać realizacji celów wytyczonych przez „dyrektywę w sprawie powrotów”, a tym samym pozbawiać ją skuteczności.
Trybunał dokonał następnie wykładni zawartych w dyrektywie wyrażeń „środki” oraz „środki przymusu” i stwierdził, że odnoszą się one do każdej interwencji, która prowadzi w sposób skuteczny i proporcjonalny do powrotu zainteresowanego. Tymczasem, zdaniem Trybunału, nałożenie i wykonanie kary pozbawienia wolności w trakcie postępowania w sprawie powrotu nie przyczynia się do realizacji wydalenia z terytorium, które jest celem tego postępowania. Kara taka nie stanowi zatem „środka” czy „środka przymusu” w rozumieniu dyrektywy.
Trybunał doszedł do wniosku, że prawo Unii sprzeciwia się przepisowi krajowemu zezwalającemu na skazanie na karę pozbawienia wolności przebywającego nielegalnie obywatela państwa trzeciego, który nie został poddany środkom przymusu, o których mowa w dyrektywie i wobec którego, zakładając, że został umieszczony w ośrodku detencyjnym, celem zastosowania postępowania w sprawie wydalenia, nie upłynął maksymalny 18 miesięczny termin stosowania tego środka detencyjnego.
Wreszcie, Trybunał przypomniał, że państwa członkowskie mogą przyjmować lub utrzymywać w mocy przepisy prawa karnego, regulujące, z poszanowaniem „dyrektywy w sprawie powrotów” i jej celu, sytuację, w której środki przymusu nie pozwoliły na doprowadzenie do wydalenia obywatela państwa trzeciego, który nielegalnie przebywa na ich terytorium. W efekcie Trybunał orzekł, że wymierzanie, zgodnie z normami krajowymi, sankcji karnych obywatelom państw trzecich, wobec których zastosowano postępowanie w sprawie powrotu określone w tej dyrektywie i którzy dalej przebywają nielegalnie na terytorium państwa członkowskiego bez uzasadnionego powodu jest zgodne z przepisami „dyrektywy w sprawie powrotów”.


Opracowanie: Rafał Bułach,
Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line

Źródło: www.curia.europa.eu, stan z dnia 6 grudnia 2011 r.