Brexit: praktyczne skutki dla przedsiębiorców, cz. 1

Brexit jest niewątpliwie jednym z najważniejszych wydarzeń współczesnej historii Europy, w tym przede wszystkim Wielkiej Brytanii, której obywateli czeka w związku z tym długi okres niepewności. Dotyczy to w równym stopniu przedsiębiorców, niezależnie od skali prowadzonej działalności, którzy - co zupełnie zrozumiałe - wydają się być przytłoczeni wynikiem referendum - uważa r. pr. dr Ewelina Stobiecka, partner zarządzający w Kancelarii Taylor Wessing w Warszawie oraz członek Zespołu ds. Prawa Gospodarczego przy Ministrze Rozwoju.

Brexit to proces
Na obecnym etapie nie sposób ustalić, jakie konkretnie będą skutki Brexitu. Równocześnie nie ma też stuprocentowej pewności, czy do Brexitu rzeczywiście dojdzie. Gdyby taki scenariusz w istocie się zrealizował, Wielka Brytania najpewniej będzie starała się mimo wszystko zachować jak najwięcej korzyści związanych z członkostwem w UE. Z drugiej jednakże strony UE najprawdopodobniej będzie przeciwstawiać się takiemu selektywnemu podejściu ze strony Wielkiej Brytanii, chociażby z uwagi na ryzyko potencjalnej reakcji łańcuchowej oraz konieczność zapobiegnięcia podobnym scenariuszom w odniesieniu do innych państw członkowskich. Niezależnie od powyższego, ostateczna ocena prawna będzie w pierwszym rzędzie zależeć od warunków rozstania, jakie zostaną wynegocjowane między Wielką Brytanią a UE.

Jedno jest pewne - Brexit nie będzie procesem ani łatwym ani tym bardziej krótkotrwałym, będzie wymagał rozważenia wielu skomplikowanych kwestii prawnych jak również będzie się wiązał z wieloma zagrożeniami.

Spory sądowe jako jeden z problematycznych obszarów

Jednym z kluczowych obszarów dotyczących problemu Brexitu jest kwestia sporów sądowych.

Zdaniem r. pr. E. Stobieckiej w celu zmniejszenia ryzyka w obszarze sporów transgranicznych można rozważyć podjęcie szeregu praktycznych kroków.

Po pierwsze, strony zawartych już umów powinny dokonać oceny postanowień dotyczących rozwiązywania sporów oraz wyboru prawa właściwego i - w razie takiej potrzeby – powinny zadbać o to, aby umowa jednoznacznie określała, które sądy są właściwe w przypadku sporu oraz jakiemu prawu ma podlegać umowa. Zdecydowanie warto się zastanowić, czy arbitraż nie będzie w tym kontekście lepszym sposobem rozwiązywania sporów.

Po drugie, w razie gdy orzeczenie sądowe podlegające wykonaniu w innych państwach UE zostało już uzyskane, należałoby podjąć - tak szybko, jak to możliwe – odpowiednie kroki w celu wszczęcia egzekucji, tak by móc skorzystać z mechanizmu egzekwowania przewidzianego w unijnym rozporządzeniu nr 44/2001 (Bruksela I). Możliwości egzekwowania przyszłych orzeczeń w państwach członkowskich UE będą zdecydowanie mniejsze, jeśli w efekcie Brexitu mechanizm ten przestanie być dostępny.

Po trzecie, prawdopodobieństwo, że decyzja o wyjściu Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej będzie miała wpływ na obecnie toczące się na terenie Unii postępowania jest, przynajmniej w krótko i średnioterminowej perspektywie, niewielkie z tej prostej przyczyny, że odpowiednie przepisy UE będą nadal obowiązywać.

Co po Brexicie?

Obecnie obowiązujące przepisy dla sporów sądowych w krajach członkowskich w jasny sposób określają kwestie dotyczące jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych, prawo właściwe oraz system doręczania dokumentów i przeprowadzania dowodów.

Jednym z możliwych scenariuszy po Brexicie jest członkostwo Wielkiej Brytanii w Europejskim Stowarzyszeniu Wolnego Handlu (obok Norwegii, Islandii, Lichtensteinu i Szwajcarii (EFTA)). Jeśli tak się rzeczywiście stanie, sytuacja związana z jurysdykcją i wykonywaniem orzeczeń sądowych pozostanie bez większych zmian. Alternatywą dla Wielkiej Brytanii byłby powrót do negocjowania umów dwustronnych i wielostronnych z innymi krajami. Wielka Brytania może również podjąć decyzję o ratyfikacji Konwencji haskiej o umowach dotyczących właściwości sądu, która zapewnia opcjonalne ramy prawne zakresie jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach cywilnych i handlowych. UE niedawno ratyfikowała Konwencję Haską, w związku z czym Wielka Brytania mogłaby rozważyć przystąpienie do konwencji jako rozwiązanie alternatywne.

W kwestii prawa właściwego dla zobowiązań umownych i pozaumownych stron, Brexit przyniesie niepewność w odniesieniu do rozporządzeń Rzym I oraz Rzym II określających odpowiednio prawo właściwe dla zobowiązań umownych oraz pozaumownych. Jeśli Wielka Brytania zdecydowałaby się ubiegać o członkostwo w EFTA, zastosowanie będą miały normy kolizyjne obowiązującego w Wielkiej Brytanii prawa prywatnego międzynarodowego.

Jeśli kwestia prawa właściwego zostałaby podniesiona przed sądami angielskimi, jest mało prawdopodobne - przynajmniej w odniesieniu do zobowiązań umownych - aby obecny stan prawny uległ znaczącej zmianie. Sądy angielskie powrócą bowiem do zasad angielskiego prawa zwyczajowego (common law), które są podobne do tych zawartych w rozporządzeniu Rzym I.

Warto w tym miejscu podkreślić, że przepisy UE dotyczące jurysdykcji i prawa obowiązującego nie obejmują arbitrażu, a zatem Brexit będzie miał niewielki bezpośredni wpływ w tym obszarze rozwiązywania sporów. Podobnie ma się sytuacja w związku z egzekwowaniem orzeczeń arbitrażowych, które są regulowane przez Konwencję Nowojorską, a nie przez prawo Unii Europejskiej.

Jest mało prawdopodobne, aby Brexit miał wpływ na spory pomiędzy stronami, które mają siedziby w państwach członkowskich UE, gdzie przedmiot sporu "odnosi się" do państwa członkowskiego UE. Rozporządzenie Bruksela jak również rozporządzenia Rzym I oraz Rzym II będą w dalszym ciągu znajdowały zastosowanie do tych sporów.

Kolejne artykuły dotyczące skutków Brexitu już wkrótce

W kolejnych artykułach prawnicy Kancelarii Taylor Wessing poddadzą analizie skutki Brexitu w następujących obszarach tematycznych:
– własność intelektualna i ochrona danych osobowych
– finanse
– prawo spółek
– prawo pracy
– rynek nieruchomości.

-----------------------------

* Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu.