1. Spółki niemające osobowości prawnej
Spółki niemające osobowości prawnej, to spółki osobowe. Należy przy tym wyraźnie odróżnić spółki prawa cywilnego (spółka cywilna) i handlowego (spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna).
Zacznijmy od spółki cywilnej – nazwa bierze się od podstawy prawnej działania spółki, czyli art. 860 i nast. ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Przez umowę spółki cywilnej wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Sama umowa powinna być stwierdzona pismem.
Założenie spółki w celu gospodarczym nie oznacza jednak, że jest ona przedsiębiorcą. W przypadku spółek cywilnych za przedsiębiorców uznaje się ich poszczególnych wspólników – co wynika z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.). W praktyce oznacza to, że każdy ze wspólników musi posiadać odrębny wpis do CEIDG (Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej). Spółka ma natomiast swój numer REGON oraz NIP, może też być pracodawcą i płatnikiem, a w przypadku niektórych podatków (np. VAT), także podatnikiem. Konsekwencją powyższego jest to, że w nazwie spółki cywilnej muszą być wymienieni wszyscy wspólnicy.
Przykład
Pięć osób postanowiło wspólnie prowadzić przedsiębiorstwo. Jeżeli założą spółkę cywilną, w nazwie musi znaleźć się cała piątka. Można tego uniknąć zakładając spółkę handlową – patrz niżej.
Spółka cywilna ma więc dość skomplikowaną konstrukcję. Potocznie mówi się, że spółka coś kupuje lub sprzedaje – w praktyce oznacza to jednak, że kupują i sprzedają jej wspólnicy działający wspólnie pod szyldem spółki.
Istotne jest również, iż w spółce cywilnej wspólnicy odpowiadają całym swoim majątkiem za jej zobowiązana. Odpowiedzialność ta ma charakter solidarny, co oznacza, iż wierzyciel spółki może żądać zapłaty zarówno z majątku spółki, jak i majątków poszczególnych wspólników. Poprzez majątek spółki należy rozumieć majątek wspólny wspólników, przy czym jest to współwłasność łączna (każdy ze wspólników jest właścicielem całego majątku spółki).
Pozostałe spółki niemające osobowości prawnej, to osobowe spółki prawa handlowego. Zgodnie jednak z art. 8 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.) – dalej k.s.h., handlowa spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Spółka ta prowadzi także przedsiębiorstwo pod własną firmą. Dzięki temu handlowe spółki osobowe określa się często ułomnymi osobami prawnymi, gdyż posiadają one niektóre uprawnienia osób prawnych. Omawiane spółki wymagają wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS.
Jedną z osobowych spółek prawa handlowego jest spółka jawna. Do zawarcia jej umowy wystarczy forma pisemna, natomiast jeśli chodzi o pozostałe spółki, konieczna jest wizyta u notariusza.
Spółką jawną jest osobowa spółka handlowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą (nie musi być ono większych rozmiarów), a nie jest inną spółką handlową (art. 22 k.s.h.).
Podobnie jak w przypadku spółki cywilnej, wspólnicy spółki jawnej odpowiadają za jej zobowiązania bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. W odróżnieniu jednak od spółki cywilnej wierzyciel spółki jawnej musi w pierwszej kolejności zaspokoić się z majątku spółki (najpierw musi żądać zapłaty z majątku spółki). Oznacza to, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (nie dotyczy to jednak długów powstałych przed wpisem do rejestru). Nie stanowi to jednak przeszkody do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.
Spółką osobową jest także spółka partnerska. W myśl art. 86 k.s.h. spółką partnerską jest spółka osobowa, utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu (wolnych zawodów) w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Jest ona w gruncie rzeczy specyficzną formą spółki jawnej, lub uściślając – odrębnym typem spółki, ale tworzonym na bazie spółki jawnej.
Omawiana spółka nie jest dla wszystkich – partnerami w spółce mogą być osoby uprawnione do wykonywania następujących zawodów: adwokata, aptekarza, architekta, inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, maklera papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego.
Istotą omawianej spółki jest to, że każdy partner odpowiada za siebie. Zgodnie z art. 95 k.s.h. partner nie ponosi zatem odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki. Warto jednak mieć na uwadze, że umowa spółki może przewidywać, że jeden albo większa liczba partnerów godzą się na ponoszenie odpowiedzialności tak jak wspólnik spółki jawnej.
Spółka komandytowa, to również mutacja spółki jawnej, chociaż bliższe jej istocie jest stwierdzenie, że jest to mieszanka spółki osobowej z kapitałową. Zgodnie z art. 102 k.s.h. spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona. Innymi słowy komplementariusz odpowiada jak w spółce osobowej (całym swoim majątkiem), a komandytariusz w sposób zbliżony do spółki kapitałowej (do określonej kwoty, zwanej sumą komandytową).
Spółkę komandytową reprezentują na zewnątrz komplementariusze, których z mocy umowy spółki albo prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prawa reprezentowania spółki. W konsekwencji nazwisko komandytariusza nie może być zamieszczane w firmie spółki. W przypadku zamieszczenia nazwiska lub firmy (nazwy) komandytariusza w firmie spółki, komandytariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz. W nazwie spółki powinno znaleźć się oznaczenie co najmniej jednego komplementariusza.
Przykład
Paweł i Gaweł postanowili założyć spółkę. Paweł miał pieniądze, a Gaweł miał pomysł i zapał do działania. Wybrali zatem spółkę komandytową, gdzie Gaweł był komplementariuszem, którego wkład polegał na własnej pracy, a Paweł był komandytariuszem, który włożył we wspólny biznes 300.000 zł. Wspólnicy ustalili, że udziały w zyskach są równe.
Zgodnie z art. 125 k.s.h. spółką komandytowo-akcyjną jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. O ile spółkę komandytową można określić jako połączenie spółki jawnej i z o.o., to komandytowo-akcyjną jako połączenie spółki jawnej i akcyjnej.
Spółki niemające osobowości prawnej, to spółki osobowe. Należy przy tym wyraźnie odróżnić spółki prawa cywilnego (spółka cywilna) i handlowego (spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna).
Zacznijmy od spółki cywilnej – nazwa bierze się od podstawy prawnej działania spółki, czyli art. 860 i nast. ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Przez umowę spółki cywilnej wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Sama umowa powinna być stwierdzona pismem.
Założenie spółki w celu gospodarczym nie oznacza jednak, że jest ona przedsiębiorcą. W przypadku spółek cywilnych za przedsiębiorców uznaje się ich poszczególnych wspólników – co wynika z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.). W praktyce oznacza to, że każdy ze wspólników musi posiadać odrębny wpis do CEIDG (Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej). Spółka ma natomiast swój numer REGON oraz NIP, może też być pracodawcą i płatnikiem, a w przypadku niektórych podatków (np. VAT), także podatnikiem. Konsekwencją powyższego jest to, że w nazwie spółki cywilnej muszą być wymienieni wszyscy wspólnicy.
Przykład
Pięć osób postanowiło wspólnie prowadzić przedsiębiorstwo. Jeżeli założą spółkę cywilną, w nazwie musi znaleźć się cała piątka. Można tego uniknąć zakładając spółkę handlową – patrz niżej.
Spółka cywilna ma więc dość skomplikowaną konstrukcję. Potocznie mówi się, że spółka coś kupuje lub sprzedaje – w praktyce oznacza to jednak, że kupują i sprzedają jej wspólnicy działający wspólnie pod szyldem spółki.
Istotne jest również, iż w spółce cywilnej wspólnicy odpowiadają całym swoim majątkiem za jej zobowiązana. Odpowiedzialność ta ma charakter solidarny, co oznacza, iż wierzyciel spółki może żądać zapłaty zarówno z majątku spółki, jak i majątków poszczególnych wspólników. Poprzez majątek spółki należy rozumieć majątek wspólny wspólników, przy czym jest to współwłasność łączna (każdy ze wspólników jest właścicielem całego majątku spółki).
Pozostałe spółki niemające osobowości prawnej, to osobowe spółki prawa handlowego. Zgodnie jednak z art. 8 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.) – dalej k.s.h., handlowa spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Spółka ta prowadzi także przedsiębiorstwo pod własną firmą. Dzięki temu handlowe spółki osobowe określa się często ułomnymi osobami prawnymi, gdyż posiadają one niektóre uprawnienia osób prawnych. Omawiane spółki wymagają wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS.
Jedną z osobowych spółek prawa handlowego jest spółka jawna. Do zawarcia jej umowy wystarczy forma pisemna, natomiast jeśli chodzi o pozostałe spółki, konieczna jest wizyta u notariusza.
Spółką jawną jest osobowa spółka handlowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą (nie musi być ono większych rozmiarów), a nie jest inną spółką handlową (art. 22 k.s.h.).
Podobnie jak w przypadku spółki cywilnej, wspólnicy spółki jawnej odpowiadają za jej zobowiązania bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. W odróżnieniu jednak od spółki cywilnej wierzyciel spółki jawnej musi w pierwszej kolejności zaspokoić się z majątku spółki (najpierw musi żądać zapłaty z majątku spółki). Oznacza to, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (nie dotyczy to jednak długów powstałych przed wpisem do rejestru). Nie stanowi to jednak przeszkody do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.
Spółką osobową jest także spółka partnerska. W myśl art. 86 k.s.h. spółką partnerską jest spółka osobowa, utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu (wolnych zawodów) w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Jest ona w gruncie rzeczy specyficzną formą spółki jawnej, lub uściślając – odrębnym typem spółki, ale tworzonym na bazie spółki jawnej.
Omawiana spółka nie jest dla wszystkich – partnerami w spółce mogą być osoby uprawnione do wykonywania następujących zawodów: adwokata, aptekarza, architekta, inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, maklera papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego.
Istotą omawianej spółki jest to, że każdy partner odpowiada za siebie. Zgodnie z art. 95 k.s.h. partner nie ponosi zatem odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki. Warto jednak mieć na uwadze, że umowa spółki może przewidywać, że jeden albo większa liczba partnerów godzą się na ponoszenie odpowiedzialności tak jak wspólnik spółki jawnej.
Spółka komandytowa, to również mutacja spółki jawnej, chociaż bliższe jej istocie jest stwierdzenie, że jest to mieszanka spółki osobowej z kapitałową. Zgodnie z art. 102 k.s.h. spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona. Innymi słowy komplementariusz odpowiada jak w spółce osobowej (całym swoim majątkiem), a komandytariusz w sposób zbliżony do spółki kapitałowej (do określonej kwoty, zwanej sumą komandytową).
Spółkę komandytową reprezentują na zewnątrz komplementariusze, których z mocy umowy spółki albo prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prawa reprezentowania spółki. W konsekwencji nazwisko komandytariusza nie może być zamieszczane w firmie spółki. W przypadku zamieszczenia nazwiska lub firmy (nazwy) komandytariusza w firmie spółki, komandytariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz. W nazwie spółki powinno znaleźć się oznaczenie co najmniej jednego komplementariusza.
Przykład
Paweł i Gaweł postanowili założyć spółkę. Paweł miał pieniądze, a Gaweł miał pomysł i zapał do działania. Wybrali zatem spółkę komandytową, gdzie Gaweł był komplementariuszem, którego wkład polegał na własnej pracy, a Paweł był komandytariuszem, który włożył we wspólny biznes 300.000 zł. Wspólnicy ustalili, że udziały w zyskach są równe.
Zgodnie z art. 125 k.s.h. spółką komandytowo-akcyjną jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. O ile spółkę komandytową można określić jako połączenie spółki jawnej i z o.o., to komandytowo-akcyjną jako połączenie spółki jawnej i akcyjnej.