Strasburg: postępowanie podatkowe po uniewinnieniu w sprawie karnej naruszyło Konwencję

Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 27 listopada uznał, iż dalsze prowadzenie postępowania podatkowego i nałożenie sankcji pieniężnej po uniewinnieniu w sprawie karnej - oskarżenie opierało się na tych samych faktach - stanowiło naruszenie zakazu ponownego sądzenia.

Skarga została wniesiona do Trybunału przez obywatelkę Szwecji. W 2004 r. szwedzki urząd podatkowy wszczął postępowanie w sprawie nienależnych zwrotów podatku VAT, które skarżąca miała wyłudzić w związku z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą. W 2005 r. w odniesieniu do tych samych faktów wszczęto przeciwko skarżącej postępowanie karne. W 2008 r. sąd szwedzki skazał skarżącą za oszustwo księgowe, lecz uniewinnił ją od przestępstw podatkowych (oskarżenie nie udowodniło przed sądem, iż skarżąca, która prowadziła działalność gospodarczą razem z mężem, wiedziała o nieprawidłowościach w składanych deklaracjach podatkowych).

Równolegle do postępowania karnego toczyło się postępowanie podatkowe, w ramach którego skarżącej nakazano uiszczenie dopłaty podatkowej. Skarżąca przed Trybunałem zarzuciła, iż taki stan rzeczy stanowił naruszenie zakazu ponownego sądzenia lub karania, chronionego w art. 4 protokołu nr 7 do Konwencji o prawach człowieka.

Trybunał zgodził się z tą argumentacją i stwierdził naruszenie praw podstawowych. Trybunał stwierdził w omawianej sprawie, iż postępowanie podatkowe powinno zostać uznane za postępowanie "karne" dla celów art. 4 protokołu nr 7 (w rozumieniu orzecznictwa Trybunału - "karny" charakter wynikał przede wszystkim z konkretnych cech tego postępowania i dolegliwości wymierzonej sankcji). Zarówno postępowanie podatkowe, jak i postępowanie karne dotyczyły tych samych okoliczności faktycznych - to jest uzyskania przez skarżącą nienależnego zwrotu podatku VAT w związku z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą. Tym samym postępowania te dotyczyły "tego samego przestępstwa" w rozumieniu art. 4 protokołu nr 7, przy czym postępowanie karne zakończyło się w grudniu 2008 r. prawomocnym wyrokiem uniewinniającym, a postępowanie podatkowe zakończyło się w październiku 2009 r. wymierzeniem sankcji pieniężnej (od której skarżąca bezskutecznie odwoływała się do sądu).

Art. 4 protokołu nr 7 dotyczy nie tylko podwójnego karania, lecz również podwójnego sądzenia za to samo przestępstwo. W sprawie skarżącej przez prawie trzy i pół roku prowadzone były równolegle dwa postępowania dotyczące tych samych okoliczności faktycznych - każde z postępowań należało do kompetencji innych organów i sądów, toczyło się na podstawie innych przepisów, a ich rozstrzygnięcia stały się prawomocne w innym terminie. Fakt ten sam w sobie nie stanowi naruszenia art. 4 protokołu nr 7. Jednakże, postępowanie podatkowe nie zostało zakończone po uprawomocnieniu się wyroku uniewinniającego skarżącą od zarzutu popełnienia przestępstwa podatkowego, a wymierzona jej wcześniej sankcja pieniężna nie została uchylona - postępowanie prowadzone przez organy podatkowe toczyło się dalej przez prawie 10 miesięcy. Ta okoliczność wystarczyła, by Trybunał uznał, iż skarżąca była "ponownie" sądzona za ten sam czyn, z naruszeniem art. 4 protokołu nr 7 do Konwencji.

Tak wynika z wyroku Trybunału z 27 listopada 2014 r. w sprawie nr 7356/10, Lucky Dev przeciwko Szwecji.