Wprawdzie ulga odsetkowa została zniesiona z końcem 2006 r., to według danych Ministerstwa Finansów ponad 100 tys. osób może z niej skorzystać na zasadzie tzw. praw nabytych. Obecnie banki walczą o klientów, kusząc ich atrakcyjnym oprocentowaniem i niskimi marżami. Refinansowanie (tj. zamiana droższego kredytu zaciągniętego wcześniej na nowy, tańszy) może dać miesięczne raty niższe o kilkaset złotych.
Problem z przeniesieniem kredytu mieszkaniowego na refinansowy pojawia się w przypadku osób korzystających z ulgi odsetkowej. Według organów podatkowych osoba, która przeniesie kredyt do innego banku, traci prawo do ulgi. Ich zdaniem nowy kredyt zaciągany jest na spłatę innego długu, nie zaś na cele mieszkaniowe. Banki, wykorzystując obecną sytuację, gorzej traktują swoich klientów, narzucając im wyższe oprocentowanie. Wiedzą, że klientom korzystającym z ulgi odsetkowej nie opłaca się przejść do innego banku. Ustawodawca nie przewidział sytuacji, w której podatnicy będą chcieli refinansować kredyty.
Sprawa ta stała się także przedmiotem interpelacji poselskiej (nr 1139). Zapytano w niej ministra finansów, czy zamierza wydać w sprawie prawa do korzystania z ulgi odsetkowej w razie zmiany kredytu na refinansowy w innym banku korzystną dla podatników (celowościową) interpretację przepisów.
W odpowiedzi na interpelację Ministerstwo Finansów wskazało, że z treści art. 26b ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. nr 14, poz. 176, z późn. zm.), w brzmieniu obowiązującym w latach 2002-2006, wynika natomiast, że odliczeniu – na zasadach określonych w tym artykule – podlegają faktycznie poniesione w roku podatkowym wydatki na spłatę odsetek od kredytu (pożyczki) udzielonego podatnikowi na sfinansowanie inwestycji mającej na celu zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych, związanej z:
1) budową budynku mieszkalnego;
2) wniesieniem wkładu budowlanego lub mieszkaniowego do spółdzielni mieszkaniowej na nabycie prawa do nowo budowanego budynku mieszkalnego albo lokalu mieszkalnego w takim budynku;
3) zakupem nowo wybudowanego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego w takim budynku od gminy albo od osoby, która wybudowała ten budynek w wykonywaniu działalności gospodarczej;
4) nadbudową lub rozbudową budynku na cele mieszkalne lub przebudową (przystosowaniem) budynku niemieszkalnego, jego części lub pomieszczenia niemieszkalnego na cele mieszkalne, w wyniku których powstanie samodzielne mieszkanie spełniające wymagania określone w przepisach prawa budowlanego.
Zatem prawo do odliczenia - stosownie do postanowień art. 26b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - nie przysługuje z tytułu spłaty odsetek od każdego typu kredytu, lecz wyłącznie z tytułu spłaty odsetek od kredytu przyznanego na bezpośrednie finansowanie jednej z wyżej wymienionych inwestycji mieszkaniowych (np. budowy domu) – podkreślił resort finansów.
W konsekwencji do odliczeń w ramach ulgi odsetkowej nie uprawniają faktycznie spłacone odsetki od kredytu refinansowego. Kredyt refinansowy udzielany jest bowiem na spłatę innego kredytu hipotecznego. W praktyce podpisywana jest nowa umowa kredytowa, na mocy której bank udzielający nowego kredytu spłaca nasze zadłużenie w poprzednim banku. Dochodzi zatem do zawarcia nowej umowy kredytowej, która skutkuje obowiązkiem kredytobiorcy do zmiany wpisu hipotecznego w księdze wieczystej nieruchomości. W sądzie rejonowym prowadzącym księgę wieczystą zostają wykreślone informacje o właśnie spłaconym zobowiązaniu, a składany jest wniosek o dokonanie kolejnego wpisu. Tym razem na rzecz banku, który udzielił kredytu refinansowego. W rezultacie, w przypadku zaciągnięcia kredytu refinansowego, mamy do czynienia z dwoma odrębnymi kredytami: „starym” (mieszkaniowym) oraz nowym przeznaczonym na spłatę wcześniej zaciągniętego zobowiązania wobec banku.
Ta odrębność kredytów wyklucza możliwość korzystania z ulgi odsetkowej, w tym na zasadzie praw nabytych – uważa resort finansów.
Z dniem 1 stycznia 2007 r. ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 217, poz. 1588) uchyliła art. 26b w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, z jednoczesnym zachowaniem praw nabytych na zasadach określonych w art. 9 tej nowelizacji. Zgodnie z obecnymi przepisami prawo do kontynuowania odliczeń po 31 grudnia 2006 r. przysługuje wyłącznie:
1) podatnikowi, któremu w latach 2002-2006 został udzielony kredyt (pożyczka), o którym mowa w art. 26b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2007 r.;
2) na zasadach określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, w brzmieniach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2007 r.;
3) z tytułu spłaty odsetek od tego kredytu (pożyczki) - tj. zaciągniętego w latach 2002-2006 - do upływu terminu spłaty określonego w umowie o kredyt (pożyczkę) zawartej przed dniem 1 stycznia 2007 r., nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2027 r.
Ministerstwo Finansów stwierdziło, że przepisy dotyczące ulg podatkowych muszą być interpretowane ściśle, stąd podatnikowi przysługuje ulga odsetkowa, jeśli dokładnie wypełni warunki określone w obowiązujących przepisach (wyżej wymienione). Tym samym w każdym przypadku, w którym po 2006 r. dochodzi do zawarcia nowej umowy kredytowej (a nie zmiany dotychczasowych warunków kredytu hipotecznego w drodze aneksu do umowy), podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczania odsetek od nowo zaciągniętego kredytu. Prawami nabytymi nie są bowiem objęte odsetki od kredytu udzielonego po dniu 31 grudnia 2006 r.
W świetle powyższego zarówno literalne brzmienie art. 26b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w kształcie obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2007 r., jak i art. 9 nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 16 listopada 2006 r. wykluczają zastosowanie omawianego odliczenia w odniesieniu do odsetek spłaconych od kredytu refinansowego, w tym udzielonego podatnikowi po 31 grudnia 2006 r.
Jak podkreślił resort finansów zmiany powyższego stanu rzeczy nie można dokonać poprzez wydanie „stosownej interpretacji” (np. celowościowej). Obowiązująca norma prawna nie pozostawia bowiem żadnych wątpliwości co do zakresu wydatków objętych odliczeniem. Ustawodawca jednoznacznie zdefiniował, na jaki cel i w jakim terminie ma być udzielony kredyt, aby podatnik mógł dokonać odliczenia spłaconych odsetek. Tym samym zastosowanie w omawianej sprawie wykładni innej niż językowa nie znajduje umocowania ani w treści obowiązujących norm prawnych, ani w doktrynie oraz orzecznictwie.
Ponadto resort finansów wskazał, że zgodnie z art. 14a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.) wydanie interpretacji ogólnej jest dopuszczalne wówczas, gdy stwierdzono rozbieżności w stosowaniu prawa podatkowego przez organy podatkowe oraz organy kontroli skarbowej. Ich brak – a taka sytuacja ma miejsce w przypadku ulgi odsetkowej – wyklucza możliwość działania „w celu zapewnienia jednolitego stosowania prawa podatkowego” – stwierdził resort finansów. Jednocześnie rozbieżności w stosowaniu prawa podatkowego, uzasadniające wydanie interpretacji ogólnej na podstawie art. 14a Ordynacji podatkowej muszą wynikać z wątpliwości natury prawnej. Podstawy do wydania interpretacji ogólnej nie mogą natomiast stanowić wątpliwości natury ekonomicznej lub gospodarczej, odnoszące się do zasadności obowiązywania pewnych norm; choć niewątpliwie sytuacja panująca na rynku kredytów mieszkaniowych jest trudna do zaakceptowania – uważa resort finansów.
Banki komercyjne – zgodnie z przyjętą strategią – wolą udzielać niskooprocentowanych kredytów klientom obcych banków niż pozytywnie rozpatrywać wnioski swoich kredytobiorców w sprawie obniżenia oprocentowania. Resort finansów przypomniał, że nie ma wpływu na tego rodzaju działania banków. Tak samo jak nie ma wpływu na to, że banki, kusząc klientów konkurencji niskimi marżami, nie informują równocześnie o utracie prawa do kontynuacji odliczeń w ramach ulgi odsetkowej z chwilą refinansowania kredytu. To z kolei uniemożliwia podatnikowi podjęcie optymalnej dla niego decyzji. Przed refinansowaniem kredytu warto natomiast policzyć koszty takiej operacji. Upewnić się, czy aby taka zmiana na pewno niesie za sobą same korzyści. Dlatego zaciągnięcie nowego kredytu na spłatę poprzedniego musi poprzedzać wnikliwa analiza. To podatnik ostatecznie decyduje, czy bardziej opłacalne dla niego będzie zachowanie dotychczasowych warunków umowy kredytowej z jednoczesną możliwością kontynuowania odliczeń w ramach ulgi odsetkowej, czy też zamiana starego droższego kredytu na nowy tańszy, ale bez prawa do ulgi w podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu spłaconych odsetek.
Reasumując, Ministerstwo Finansów stwierdziło, że w przypadku refinansowania kredytu, podatnik traci prawo do kontynuowania ulgi odsetkowej, z tym że nie ciąży na nim obowiązek – tak jak miało to miejsce w przypadku tzw. dużej ulgi budowlanej – zwrócenia fiskusowi kwot uprzednio odliczonych. Jednocześnie zdaniem resortu finansów w obowiązującym stanie prawnym brak jest podstaw do wydania interpretacji, która dopuszczałaby możliwość korzystania przez podatników z ulgi odsetkowej w razie zmiany kredytu mieszkaniowego na refinansowy w innym banku.
Problem z przeniesieniem kredytu mieszkaniowego na refinansowy pojawia się w przypadku osób korzystających z ulgi odsetkowej. Według organów podatkowych osoba, która przeniesie kredyt do innego banku, traci prawo do ulgi. Ich zdaniem nowy kredyt zaciągany jest na spłatę innego długu, nie zaś na cele mieszkaniowe. Banki, wykorzystując obecną sytuację, gorzej traktują swoich klientów, narzucając im wyższe oprocentowanie. Wiedzą, że klientom korzystającym z ulgi odsetkowej nie opłaca się przejść do innego banku. Ustawodawca nie przewidział sytuacji, w której podatnicy będą chcieli refinansować kredyty.
Sprawa ta stała się także przedmiotem interpelacji poselskiej (nr 1139). Zapytano w niej ministra finansów, czy zamierza wydać w sprawie prawa do korzystania z ulgi odsetkowej w razie zmiany kredytu na refinansowy w innym banku korzystną dla podatników (celowościową) interpretację przepisów.
W odpowiedzi na interpelację Ministerstwo Finansów wskazało, że z treści art. 26b ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. nr 14, poz. 176, z późn. zm.), w brzmieniu obowiązującym w latach 2002-2006, wynika natomiast, że odliczeniu – na zasadach określonych w tym artykule – podlegają faktycznie poniesione w roku podatkowym wydatki na spłatę odsetek od kredytu (pożyczki) udzielonego podatnikowi na sfinansowanie inwestycji mającej na celu zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych, związanej z:
1) budową budynku mieszkalnego;
2) wniesieniem wkładu budowlanego lub mieszkaniowego do spółdzielni mieszkaniowej na nabycie prawa do nowo budowanego budynku mieszkalnego albo lokalu mieszkalnego w takim budynku;
3) zakupem nowo wybudowanego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego w takim budynku od gminy albo od osoby, która wybudowała ten budynek w wykonywaniu działalności gospodarczej;
4) nadbudową lub rozbudową budynku na cele mieszkalne lub przebudową (przystosowaniem) budynku niemieszkalnego, jego części lub pomieszczenia niemieszkalnego na cele mieszkalne, w wyniku których powstanie samodzielne mieszkanie spełniające wymagania określone w przepisach prawa budowlanego.
Zatem prawo do odliczenia - stosownie do postanowień art. 26b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - nie przysługuje z tytułu spłaty odsetek od każdego typu kredytu, lecz wyłącznie z tytułu spłaty odsetek od kredytu przyznanego na bezpośrednie finansowanie jednej z wyżej wymienionych inwestycji mieszkaniowych (np. budowy domu) – podkreślił resort finansów.
W konsekwencji do odliczeń w ramach ulgi odsetkowej nie uprawniają faktycznie spłacone odsetki od kredytu refinansowego. Kredyt refinansowy udzielany jest bowiem na spłatę innego kredytu hipotecznego. W praktyce podpisywana jest nowa umowa kredytowa, na mocy której bank udzielający nowego kredytu spłaca nasze zadłużenie w poprzednim banku. Dochodzi zatem do zawarcia nowej umowy kredytowej, która skutkuje obowiązkiem kredytobiorcy do zmiany wpisu hipotecznego w księdze wieczystej nieruchomości. W sądzie rejonowym prowadzącym księgę wieczystą zostają wykreślone informacje o właśnie spłaconym zobowiązaniu, a składany jest wniosek o dokonanie kolejnego wpisu. Tym razem na rzecz banku, który udzielił kredytu refinansowego. W rezultacie, w przypadku zaciągnięcia kredytu refinansowego, mamy do czynienia z dwoma odrębnymi kredytami: „starym” (mieszkaniowym) oraz nowym przeznaczonym na spłatę wcześniej zaciągniętego zobowiązania wobec banku.
Ta odrębność kredytów wyklucza możliwość korzystania z ulgi odsetkowej, w tym na zasadzie praw nabytych – uważa resort finansów.
Z dniem 1 stycznia 2007 r. ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 217, poz. 1588) uchyliła art. 26b w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, z jednoczesnym zachowaniem praw nabytych na zasadach określonych w art. 9 tej nowelizacji. Zgodnie z obecnymi przepisami prawo do kontynuowania odliczeń po 31 grudnia 2006 r. przysługuje wyłącznie:
1) podatnikowi, któremu w latach 2002-2006 został udzielony kredyt (pożyczka), o którym mowa w art. 26b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2007 r.;
2) na zasadach określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, w brzmieniach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2007 r.;
3) z tytułu spłaty odsetek od tego kredytu (pożyczki) - tj. zaciągniętego w latach 2002-2006 - do upływu terminu spłaty określonego w umowie o kredyt (pożyczkę) zawartej przed dniem 1 stycznia 2007 r., nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2027 r.
Ministerstwo Finansów stwierdziło, że przepisy dotyczące ulg podatkowych muszą być interpretowane ściśle, stąd podatnikowi przysługuje ulga odsetkowa, jeśli dokładnie wypełni warunki określone w obowiązujących przepisach (wyżej wymienione). Tym samym w każdym przypadku, w którym po 2006 r. dochodzi do zawarcia nowej umowy kredytowej (a nie zmiany dotychczasowych warunków kredytu hipotecznego w drodze aneksu do umowy), podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczania odsetek od nowo zaciągniętego kredytu. Prawami nabytymi nie są bowiem objęte odsetki od kredytu udzielonego po dniu 31 grudnia 2006 r.
W świetle powyższego zarówno literalne brzmienie art. 26b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w kształcie obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2007 r., jak i art. 9 nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 16 listopada 2006 r. wykluczają zastosowanie omawianego odliczenia w odniesieniu do odsetek spłaconych od kredytu refinansowego, w tym udzielonego podatnikowi po 31 grudnia 2006 r.
Jak podkreślił resort finansów zmiany powyższego stanu rzeczy nie można dokonać poprzez wydanie „stosownej interpretacji” (np. celowościowej). Obowiązująca norma prawna nie pozostawia bowiem żadnych wątpliwości co do zakresu wydatków objętych odliczeniem. Ustawodawca jednoznacznie zdefiniował, na jaki cel i w jakim terminie ma być udzielony kredyt, aby podatnik mógł dokonać odliczenia spłaconych odsetek. Tym samym zastosowanie w omawianej sprawie wykładni innej niż językowa nie znajduje umocowania ani w treści obowiązujących norm prawnych, ani w doktrynie oraz orzecznictwie.
Ponadto resort finansów wskazał, że zgodnie z art. 14a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.) wydanie interpretacji ogólnej jest dopuszczalne wówczas, gdy stwierdzono rozbieżności w stosowaniu prawa podatkowego przez organy podatkowe oraz organy kontroli skarbowej. Ich brak – a taka sytuacja ma miejsce w przypadku ulgi odsetkowej – wyklucza możliwość działania „w celu zapewnienia jednolitego stosowania prawa podatkowego” – stwierdził resort finansów. Jednocześnie rozbieżności w stosowaniu prawa podatkowego, uzasadniające wydanie interpretacji ogólnej na podstawie art. 14a Ordynacji podatkowej muszą wynikać z wątpliwości natury prawnej. Podstawy do wydania interpretacji ogólnej nie mogą natomiast stanowić wątpliwości natury ekonomicznej lub gospodarczej, odnoszące się do zasadności obowiązywania pewnych norm; choć niewątpliwie sytuacja panująca na rynku kredytów mieszkaniowych jest trudna do zaakceptowania – uważa resort finansów.
Banki komercyjne – zgodnie z przyjętą strategią – wolą udzielać niskooprocentowanych kredytów klientom obcych banków niż pozytywnie rozpatrywać wnioski swoich kredytobiorców w sprawie obniżenia oprocentowania. Resort finansów przypomniał, że nie ma wpływu na tego rodzaju działania banków. Tak samo jak nie ma wpływu na to, że banki, kusząc klientów konkurencji niskimi marżami, nie informują równocześnie o utracie prawa do kontynuacji odliczeń w ramach ulgi odsetkowej z chwilą refinansowania kredytu. To z kolei uniemożliwia podatnikowi podjęcie optymalnej dla niego decyzji. Przed refinansowaniem kredytu warto natomiast policzyć koszty takiej operacji. Upewnić się, czy aby taka zmiana na pewno niesie za sobą same korzyści. Dlatego zaciągnięcie nowego kredytu na spłatę poprzedniego musi poprzedzać wnikliwa analiza. To podatnik ostatecznie decyduje, czy bardziej opłacalne dla niego będzie zachowanie dotychczasowych warunków umowy kredytowej z jednoczesną możliwością kontynuowania odliczeń w ramach ulgi odsetkowej, czy też zamiana starego droższego kredytu na nowy tańszy, ale bez prawa do ulgi w podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu spłaconych odsetek.
Reasumując, Ministerstwo Finansów stwierdziło, że w przypadku refinansowania kredytu, podatnik traci prawo do kontynuowania ulgi odsetkowej, z tym że nie ciąży na nim obowiązek – tak jak miało to miejsce w przypadku tzw. dużej ulgi budowlanej – zwrócenia fiskusowi kwot uprzednio odliczonych. Jednocześnie zdaniem resortu finansów w obowiązującym stanie prawnym brak jest podstaw do wydania interpretacji, która dopuszczałaby możliwość korzystania przez podatników z ulgi odsetkowej w razie zmiany kredytu mieszkaniowego na refinansowy w innym banku.