Przedmiotowa propozycja legislacyjna stanowi reakcję na wymagany rozwój długookresowych instrumentów dłużnych, w celu umożliwienia bankom ograniczenia strukturalnego niedopasowania terminów finansowania. Szczególny nacisk należy położyć na rozwój systemu emisji listów zastawnych - papierów wartościowych charakteryzujących się wysokim poziomem bezpieczeństwa oraz jednoczesnym niskim poziomem ryzyka inwestycyjnego. List zastawny może być bowiem emitowany wyłącznie przez specjalistyczny bank hipoteczny na podstawie kredytu, zabezpieczonego na nieruchomości lub kredytów udzielonych albo poręczanych przez wskazane w ustawie instytucje publiczne. Przy czym wycena przedmiotu zabezpieczenia takiego kredytu, na potrzeby emisji listów zastawnych, jest bardziej restrykcyjna niż ogólnie przyjęte normy funkcjonujące wśród banków uniwersalnych.

Umożliwienie wykorzystywania przez banki na szerszą skalę kanału refinansowania listem zastawnym może zostać osiągnięte przez stosowne zmiany prawne, usuwające aktualne bariery w rozwoju tych instrumentów. Poza niezbędnymi zmianami w ustawie o listach zastawnych i bankach hipotecznych, zmian wymagają również przepisy prawa podatkowego, hamujące rozwój banków hipotecznych oraz możliwość konkurowania polskich listów zastawnych na rynkach międzynarodowych, przez utrzymywanie nieefektywnych i nieprzynoszących wymiernych korzyści rozwiązań dla finansów publicznych.

Propozycje zmian w ustawie o CIT

W obecnie obowiązującym stanie prawnym, w zakresie tzw. podatku u źródła, odsetki od listów zastawnych wypłacane na rzecz inwestorów zagranicznych podlegają obowiązkowi poboru zryczałtowanego podatku dochodowego (art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT, tzw. „WHT". W konsekwencji, zgodnie z art. 26 ustawy o CIT, banki hipoteczne, jako płatnicy, są obowiązane do poboru podatku u źródła od wypłat odsetek na rzecz nierezydentów od wyemitowanych listów zastawnych. Rozwiązanie takie jest co do zasady niekorzystne z punktu widzenia inwestorów zagranicznych i w efekcie zniechęca ich do inwestowania w polskie listy zastawne. Nadto na rynku europejskim częstym wymogiem inwestorów jest zawarcie w dokumentacji emisji klauzuli „gross-up". Oznacza to, że w przypadku wystąpienia podatku u źródła emitent dokona dopłaty, która spowoduje, że kwota otrzymana przez inwestora będzie równa oprocentowaniu bez opodatkowania. W efekcie koszt podatku jest przeniesiony na emitenta. Wdrożenie tego standardu byłoby dziś niemożliwe zarówno z powodów prawnych oraz ekonomicznych. W świetle powyższego postuluje się wprowadzenie wyłączenia z opodatkowania podatkiem u źródła odsetek od listów zastawnych. Może to nastąpić poprzez wprowadzenie zwolnienia w katalogu zwolnień w art. 17 ust. 1 ustawy o CIT.

Kwestie ekonomiczne dotyczące inwestorów

Finansowanie akcji kredytowej banków poprzez listy zastawne jest atrakcyjne z perspektywy banków tylko wówczas, gdy jest ono bardziej atrakcyjne pod względem ekonomicznym w porównaniu np. do finansowania obligacjami niezabezpieczonymi (tzw. „senior unsecured"). Jednakże schemat funkcjonowania podatku u źródła powoduje, że obligacje niezabezpieczone są bardziej atrakcyjną formą, ponieważ nie powodują obciążania aktywów (tzw. „asset encumbrance"). Bowiem jeśli występuje podatek u źródła, to inwestor wymaga podwyższenia otrzymywanych odsetek o wielkość pobranego przez płatnika podatku u źródła, co wpływa na fakt, że emisja listów zastawnych nie ma uzasadnienia ekonomicznego dla banku hipotecznego.

Kwestie dotyczące obliczenia podatku przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych

Dodatkowym czynnikiem wpływającym na zwiększone koszty poboru podatku u źródła jest koszt różnicy ceny kupna i sprzedaży, czyli tzw. „bid-offer" (np. indeksowany kursem EUR/PLN). Koszt ten występuje, ponieważ Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW) najpierw kupuje PLN (po cenie „bid") w celach obliczenia podatku, a potem sprzedaje PLN (po cenie „offer"), by wypłacić EUR do inwestora. W określonych sytuacjach możliwe jest wprawdzie zwolnienie z podatku u źródła od dokonywanych wypłat, jednakże ma ono ograniczony charakter i narzuca szereg wymagających wypełnienia obowiązków informacyjnych oraz dokumentacyjnych, a w konsekwencji proces ten zniechęca inwestorów i zwiększa koszty funkcjonowania banków hipotecznych. Pod warunkiem posiadania ważnego certyfikatu rezydencji zastosowanie znajdą bowiem przepisy odpowiedniej umowy o unikania podwójnego opodatkowania (dalej: UPO). Część UPO, których stroną jest Polska przewidują, iż wypłacane odsetki będą zwolnione z opodatkowania u źródła, jeżeli są one wypłacane z tytułu jakiejkolwiek pożyczki (pożyczki dowolnego rodzaju) udzielonej przez bank. Zgodnie z interpretacją ogólną ministra finansów z 23 listopada 2011 r., DD7/8213/154/KSU/11/DD-418/2011, zwolnienie to ma zastosowanie również do odsetek od listów zastawnych. Ponadto art. 21 ust. 3 ustawy o CIT przewiduje możliwość zwolnienia z opodatkowania odsetek wypłacanych podmiotom powiązanym z siedzibą w Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Równocześnie art. 6 ust. 1 pkt 10-11a ustawy o CIT przewiduje zwolnienie podmiotowe dla funduszy inwestycyjnych i funduszy emerytalnych.

W celu uniknięcia wskazanych powyżej ograniczeń resort finansów postuluje wprowadzenie wyłączenia z opodatkowania podatkiem u źródła odsetek od listów zastawnych, zgodnie z propozycją przedstawioną wyżej. Takie rozwiązanie jest dominujące w znacznej większości państw europejskich. Biorąc pod uwagę obecny bardzo niewielki wolumen listów zastawnych emitowanych przez polskie banki hipoteczne, wprowadzenie powyższego zwolnienia pozostanie bez wpływu na budżet państwa (do tej pory z uwagi na UPO nie dochodzi do poboru kwot z tytułu WHT), natomiast przyczyni się do zwiększenia zainteresowania inwestorów zagranicznych polskimi listami zastawnymi.

Propozycje zmian w ustawie o PIT

Analogiczne zmiany jak w zakresie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych resort finansów proponuje wprowadzić w ustawie o PIT. Jakkolwiek znaczna część emisji listów zastawnych kierowana jest do inwestorów instytucjonalnych, to w myśl zasady niedyskryminacji w sferze prawa podatkowego wymaganym jest również ustalenie stosownego zwolnienia przedmiotowego od podatku przychodów nierezydentów będących osobami fizycznymi (osób o ograniczonym zobowiązaniu podatkowym) z tytułu odsetek od listów zastawnych wyemitowanych na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Takie rozwiązanie również powinno wpłynąć pozytywnie na postrzeganie polskiego rynku finansowego przez indywidualnych inwestorów zagranicznych, prowadząc do jego rozwoju. Zmiana prawna w powyższym zakresie może nastąpić poprzez dodanie w art. 21 ust. 1 ustawy o PIT punktu 140, określającego wyłączenie przychodów z tytułu odsetek z listów zastawnych.