Przepis art. 18 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług w zakresie, w jakim nakłada na komorników sądowych obowiązki płatnika podatku od dokonywanej w trybie egzekucji dostawy towarów, polegającej na sprzedaży nieruchomości będącej własnością dłużnika, jest zgodny z art. 2 Konstytucji RP. Tak orzekł 4 listopada 2010 r. Trybunał Konstytucyjny po rozpoznaniu pytania prawnego przedstawionego przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu.

Zdaniem sądu pytającego przepis ten narusza zasadę demokratycznego państwa prawnego poprzez naruszenie zasady przyzwoitej legislacji, zasady zaufania do państwa i stanowionego przezeń prawa oraz sprawiedliwości społecznej. Trybunał Konstytucyjny uznał jednak, że treść kwestionowanego przepisu nie zawiera sformułowań, które wywoływałyby wątpliwości interpretacyjne.  Zdaniem Trybunału, przepis ten jasno określa w szczególności to, że komornik sądowy jest płatnikiem podatku od dostawy dokonanej w wyniku prowadzenia określonego rodzaju egzekucji, ilekroć podejmuje on czynności egzekucyjne. Przy czym brak jest jednoznacznego wymogu, aby komornik jako przyszły płatnik, dokonywał - w trakcie prowadzenia określonego rodzaju egzekucji - czynności, której bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie prawa własności określonego towaru.

Obserwacja praktyki jednoznacznie dowodzi, że komornik ma zarówno prawną, jak i faktyczną możliwość wykonania nałożonego na niego obowiązku. Podstaw do stwierdzenia istnienia takiej możliwości dostarczają wyniki badań przeprowadzonych przez izby skarbowe na próbie obejmującej komorników na terenie izby, którzy najczęściej byli obowiązani do realizowania obowiązków płatnika. Z tych danych wynika, że komornicy w przeważającej większości dobrowolnie wykonali obowiązki płatnika podatku od towarów i usług od dokonywanej w trybie egzekucji dostawy nieruchomości będącej własnością dłużnika.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, nie ma sprzeczności między art. 18 ustawy o VAT a unormowaniem wynikającym z kodeksu postępowania cywilnego. Podatek od towarów i usług nie może być uznany za należność, którą uwzględnia się w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji jako przypadającą wierzycielowi egzekwującemu lub innemu uczestnikowi podziału. W przypadku, gdy sprzedaż nieruchomości w trybie egzekucji podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, suma ulegająca podziałowi, którą wymienia się w planie podziału, powinna być pomniejszona o podatek VAT. Obowiązek podatkowy następuje w związku z faktem zbycia tej nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym, a zatem kwota podatku jako określona dopiero w związku ze sprzedażą i nie należy do tych, które urząd skarbowy powinien zgłosić najpóźniej w terminie licytacji, jak również nie jest objęta należnością wymienioną w art. 1025 k.p.c.  W związku z tym, podatek od towarów i usług nie może być objęty planem podziału i zaspokajany w kolejności, według zasad przewidzianych w art. 1025 i art. 1024 k.p.c..

Jolanta Mazur