Pytanie

Nasza spółka zawarła z bankiem transakcję IRS (transakcja zamiany stóp procentowych) 23 października 2013 r. (jest to dzień podpisania umowy). Termin rozpoczęcia rozliczenia IRS to 1 listopada 2014 r., czyli transakcja zacznie się rozliczać dopiero za rok.
Jak do tego czasu prezentować i księgować wycenę tego IRS-a (wycena jest przysyłana przez bank na zakończenie każdego miesiąca) nim zacznie się jego rzeczywiste rozliczenie?
Spółka stosuje MSR i nie stosuje rachunkowości zabezpieczeń.

Odpowiedź

Wycena instrumentu pochodnego powinna być dokonana nie później jak na dzień bilansowy 2013 r.

Uzasadnienie

Transakcja IRS (SWAP stopy procentowej) polega, najogólniej rzecz ujmując, na zamianie strumieni przyszłych płatności opartych z jednej strony na z góry ustalonej stałej stopie procentowej, a z drugiej strony na stopie zmiennej, przy z góry założonej metodzie jej wyliczania. Zwykle jest tak, że klient płaci instytucji finansowej odsetki według uzgodnionej stałej stopy procentowej, a otrzymuje odsetki według zmiennej stopy procentowej. W momencie zawierania takich transakcji nie występują zazwyczaj żadne przepływy pieniężne. Transakcja taka jest pochodnym instrumentem finansowym (także na gruncie MSR), podlegającym wycenie nie rzadziej niż na dzień bilansowy. W naszym przypadku pierwsza wycena powinna nastąpić na 31 grudnia 2013 r., gdyż wówczas – jak zakładamy – zakończy się w jednostce rok obrotowy. Oczywiście jednostka ma prawo wyceniać ten instrument częściej.

Na dzień zawarcia kontraktu, wobec jego zerowej wartości początkowej (wartość aktywów finansowych jest na ten dzień równoważona zobowiązaniami finansowymi), nie jest konieczne ujmowanie go w księgach rachunkowych. Zasadne będzie jednak zarejestrować zawarty kontrakt w ewidencji pozabilansowej.
Podstawą wyceny IRS-a na dzień bilansowy będzie wycena instrumentu otrzymana od banku (jest to instytucja finansowa profesjonalnie zajmująca się tego rodzaju kontraktami, w związku z czym możliwe jest oparcie się na tych wycenach – przy czym nie są one dla jednostki wiążące).

W zależności od tego, czy wartość kontraktu na dzień bilansowy będzie z punktu widzenia jednostki dodatnia czy ujemna, powstanie u niej odpowiednio aktywo finansowe albo zobowiązanie finansowe. Przy dodatniej (korzystnej dla jednostki) wycenie kontraktu należy dokonać, pod datą dnia bilansowego, następującego księgowania wyceny na dobro przychodów finansowych:
Wn konto 148 Inne krótkoterminowe aktywa finansowe w pozostałych jednostkach
Ma konto 753 Odpisy z tytułu wzrostu wartości inwestycji.
W sytuacji odwrotnej księgujemy:
Wn konto 759 Inne koszty finansowe
Ma konto 258 Rozrachunki dotyczące udziałów i obcych papierów wartościowych oraz pozostałych inwestycji (względnie konto 248 Inne rozrachunki).
W ten sposób w sprawozdaniu finansowym za bieżący okres zostanie uwzględniona zmiana wyceny instrumentu pochodnego, jaka nastąpiła w tymże okresie.