Odpowiedź:

Jeśli wziąć pod uwagę praktykę organów podatkowych, jak również uzasadnienia projektu ostatniej nowelizacji, którą zmieniono dotychczasowe przepisy dotyczące obowiązku podatkowego, stwierdzić można, że zapłacenie zaliczek w obrocie wewnątrzwspólnotowym (przy nabyciu towarów) nie powoduje samo z siebie powstania obowiązku podatkowego w wewnątrzwspólnotowym nabyciu. Podobnie otrzymanie faktury „wzywającej do zapłaty” takiej zaliczki, czy też dokumentującej otrzymaną zaliczkę – również nie skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego.

Uzasadnienie:

O obowiązku podatkowym w wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów stanowi art. 20 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.) – dalej u.p.t.u.
Zgodnie z nim w wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury przez podatnika podatku od wartości dodanej, nie później jednak niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru będącego przedmiotem wewnątrzwspólnotowego nabycia, z zastrzeżeniem ust. 8 i 9 oraz art. 20b. Przepis ust. 1a stosuje się odpowiednio.
Przepis powyższy nie daje jednoznacznej odpowiedzi na powstanie obowiązku podatkowego w związku z zaliczkami, czy też w związku z fakturami zaliczkowymi w obrocie wewnątrzwspólnotowym.
Z jednej bowiem strony nie ma już w obecnym stanie prawnym wyraźnej regulacji, która niegdyś wiązała powstanie obowiązku podatkowego w wewnątrzwspólnotowym nabyciu z wystawieniem faktury dokumentującej zaliczkę. To mogłoby wskazywać na brak obowiązku podatkowego w tym przypadku.
Z drugiej natomiast strony faktura zaliczkowa również jest fakturą wystawioną przez podatnika podatku od wartości dodanej.
Z uzasadnienia projektu przepisów, którymi wprowadzono te zasady wynika, że celem tych zmian było uznanie, że obowiązek podatkowy w transakcjach wewnątrzwspólnotowych nie powstaje w związku z otrzymaniem (zapłaceniem) zaliczki, czy też udokumentowaniem tego faktu. Wskazywano, że zaliczki w obrocie wewnątrzwspólnotowym mają być neutralne; nie powodować powstania obowiązku podatkowego.
Jeśli wziąć powyższe pod uwagę (jak również praktykę organów podatkowych w tym zakresie), stwierdzić można, że zapłacenie zaliczek w obrocie wewnątrzwspólnotowym (przy nabyciu towarów) nie powoduje samo z siebie powstania obowiązku podatkowego w wewnątrzwspólnotowym nabyciu. Podobnie otrzymanie faktury „wzywającej do zapłaty” takiej zaliczki, czy też dokumentującej otrzymaną zaliczkę – również nie skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego.
Taki wszakże wniosek wynika z praktyki organów podatkowych oraz można go wysnuć w oparciu o brzmienie uzasadnienia projektów ustaw nowelizujących. Do zupełnie innych wniosków można dojść poprzestając na samym „gołym” brzmieniu przepisów. Stąd zapewne mogące się pojawiać rozbieżności.

Adam Bartosiewicz, autor współpracuje z publikacją Vademecum Doradcy Podatkowego
Odpowiedzi udzielono 19.04.2016 r.