Do ministra finansów wpłynęła interpelacja (nr 14 226). Wynika z niej, że do posłów zgłaszają się przedsiębiorcy, którzy postulują wprowadzenie zmian w przepisach Ordynacji podatkowej. Przedsiębiorcy proponują zastąpienie uznaniowości w przyznawaniu ulg w spłacie zobowiązań podatkowych określeniem bardziej szczegółowych kryteriów, na podstawie których uzyskaliby gwarancję przyznania ulgi. Jako nowe kryteria proponują: przedstawienie na zabezpieczenie majątku ruchomego lub nieruchomego o wartości co najmniej 130% zobowiązania podatkowego, którego ulga ma dotyczyć, w połączeniu z faktem braku innych zobowiązań wobec budżetu państwa i nieskorzystania z ulg w ciągu 3 poprzednich lat.
W konsekwencji ministrowi finansów zadano pytanie, czy możliwe są zmiany w art. 67b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) poszerzające kryteria przyznawania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, zmniejszające jednocześnie uznaniowość w ich przyznawaniu.
W odpowiedzi Ministerstwo Finansów wskazało, że w art. 67a § 1 ustawy Ordynacja podatkowa przewiduje się możliwość udzielania, na wniosek podatnika, ulg w spłacie zobowiązań podatkowych w następujących formach:
1) odroczenie terminu płatności podatku lub rozłożenie zapłaty podatku na raty,
2) odroczenie lub rozłożenie na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetek określonych w decyzji, o której mowa w art. 53a,
3) umorzenie w całości lub w części zaległości podatkowych, odsetek za zwłokę lub opłaty prolongacyjnej; umorzenie zaległości podatkowej powoduje również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległość podatkowa.

Z treści art. 67a § 1 Ordynacji podatkowej wynika, że przesłankami udzielenia ulg w spłacie zobowiązań podatkowych jest ważny interes podatnika lub interes publiczny. Przepis ten, posługując się pojęciami ważnego interesu podatnika oraz interesu publicznego, jednocześnie ich nie definiuje ani też nie odsyła do innych aktów prawnych. Pojęcia ważnego interesu podatnika oraz interesu publicznego są pojęciami niedookreślonymi, które nie mają stałej treści - pojęcia te mają odrębną treść znaczeniową w zależności od kontekstu sprawy. Dlatego też ich treść powinna być oceniana z uwzględnieniem konkretnych okoliczności występujących w danej sprawie. W tym zakresie istnieje bogate orzecznictwo sądów administracyjnych, które wskazuje, jakie okoliczności powinny być brane pod uwagę przy ocenie przesłanek udzielania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych - ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego. Jak podkreśliło Ministerstwo Finansów uszczegółowienie przesłanek uprawniających organy podatkowe do udzielania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych jest niemożliwe i zachodzi poważna obawa, że pewne sytuacje społecznogospodarcze lub zdarzenia mogące wpływać na sytuację materialną podatników, zachodzące często nagle i wymagające szybkiej reakcji, mogłyby zostać nieobjęte tym przepisem.

Ponadto Ministerstwo Finansów przypomniało, że ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych, wymienione w art. 67a Ordynacji podatkowej, udzielane przedsiębiorcom, stanowią, zgodnie z przepisami prawa wspólnotowego, pomoc publiczną. Pomoc taka jest dopuszczalna tylko w ściśle określonych sytuacjach, wynikających z obowiązującego na terytorium Polski prawodawstwa Wspólnoty Europejskiej oraz polskich unormowań.
Organ podatkowy może udzielać ulg w spłacie zobowiązań podatkowych podatnikom prowadzącym działalność gospodarczą, jeżeli oprócz przesłanek ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego zostaną spełnione warunki wymienione w art. 67b ustawy Ordynacja podatkowa, a mianowicie:
1)ulgi te nie stanowią pomocy publicznej,
2)ulgi te stanowią pomoc de minimis w zakresie i na zasadach określonych w bezpośrednio obowiązujących aktach prawa wspólnotowego dotyczących pomocy w ramach zasady de minimis,
3)ulgi stanowią pomoc publiczną udzieloną na cele wymienione enumeratywnie w art. 67b § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej (m.in. na szkolenia, zatrudnienie, na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw).
Udzielanie ulg w spłacie podatków należy – co do zasady – traktować jako jedną z form pomocy udzielanej przedsiębiorcom przez państwo lub samorząd. Przepisy Ordynacji podatkowej nie regulują kwestii dotyczących pomocy publicznej. Kwestie pomocy publicznej reguluje ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. z 2007 r. Nr 59, poz. 404, z późn. zm.), która w art. 1 mianem pomocy publicznej określa pomoc państwa spełniającą przesłanki określone w art. 107 ust. 1 traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Ponadto z art. 3 tej ustawy wynika, że zasady dopuszczalności udzielania pomocy publicznej określają przepisy traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Zgodnie z art. 107 traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wsparciem dla przedsiębiorców uznawanym za pomoc publiczną jest wszelka pomoc przyznawana przez państwo członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi, co powoduje niezgodność ze wspólnym rynkiem.
Jak podkreśliło Ministerstwo Finansów, przewidziane w art. 67a i art. 67b Ordynacji podatkowej ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych mają charakter wyjątkowy i stanowią odstępstwo od zasady powszechności opodatkowania. Dlatego też równie wyjątkowy charakter muszą mieć okoliczności uzasadniające zastosowanie przez organ podatkowy wskazanych w ustawie ulg – stwierdził resort finansów.
Z tych też względów ustawodawca odstąpił od automatycznego stosowania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych i pozostawił organowi podatkowemu swobodę decyzji co do zastosowania bądź odmowy przyznania ulgi. Uznaniowość decyzji organu, jak podkreśla się w nauce prawa podatkowego i orzecznictwie, wyraża się w możliwości negatywnego dla podatnika rozstrzygnięcia nawet w sytuacji zaistnienia przesłanek zastosowania ulgi. Jednak w każdym przypadku organ podatkowy jest zobligowany do ustalenia i oceny wszystkich okoliczności faktycznych i prawnych pod kątem istnienia przesłanek do zastosowania ulgi. W przypadku decyzji uznaniowej organ podatkowy zobowiązany jest w sposób czytelny, umożliwiający kontrolę poszczególnych etapów rozumowania, zaprezentować wszystkie przesłanki faktyczne i interpretacyjne swojego wnioskowania.
W ocenie Ministerstwa Finansów istniejące obecnie w art. 67a i art. 67b Ordynacji podatkowej przepisy, indywidualizujące postępowanie dotyczące przyznawania ulg podatkowych, we właściwy sposób zabezpieczają zarówno interes podatników, jak też nie oznaczają automatycznej rezygnacji przez Skarb Państwa z należnych mu wpływów. Nie jest zatem zasadne wprowadzenie w art. 67b Ordynacji podatkowej przepisu, który poszerzałby kryteria przyznawania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, eliminując jednocześnie uznaniowość w ich przyznawaniu.

Resort finansów stwierdził, że w sytuacji, gdy ulga w spłacie zobowiązań podatkowych stanowi pomoc publiczną (co ma miejsce w większości przypadków, w których ulga przyznawana jest przedsiębiorcy), możliwość jej udzielenia zależy od warunków dopuszczalności pomocy o danym przeznaczeniu, określonych w przepisach Unii Europejskiej. Zamiar udzielenia pomocy publicznej, zgodnie z art. 108 ust. 3 traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, musi być notyfikowany Komisji Europejskiej, a pomoc nie może być udzielona bez wyrażenia zgody przez Komisję. Od obowiązku zgłoszenia pomocy zwolniona jest jedynie pomoc udzielana w ramach programów pomocowych, pomoc w ramach wyłączeń blokowych lub tzw. pomoc de minimis. Jednakże również w tych przypadkach pomoc nie może być przyznana, jeżeli nie są spełnione warunki zawarte w przepisach Unii Europejskiej oraz zgodnych z nimi przepisach krajowych (np. pomoc de minimis nie może być udzielana przedsiębiorcom w trudnej sytuacji ekonomicznej). Pomoc publiczna przyznana niezgodnie z wymogami prawa Unii Europejskiej może być uznana za bezprawną i niezgodną z rynkiem wewnętrznym, a Komisja Europejska może nakazać jej natychmiastowy zwrot wraz z odsetkami. W związku z tym ustawodawca nie ma możliwości wprowadzenia dowolnego kryterium przyznawania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych stanowiących pomoc publiczną, którego spełnienie pozwoliłoby na automatyczne udzielenie ulgi przedsiębiorcy.
Mając na uwadze powyższe zaproponowana w interpelacji poselskiej zmiana przepisu art. 67b Ordynacji podatkowej w kierunku wprowadzenia obligatoryjnego udzielania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych przez organ podatkowy, w sytuacji spełnienia przez przedsiębiorców określonych kryteriów, nie zasługuje na uwzględnienie – podsumowało Ministerstwo Finansów.