Polacy śmiało korzystają ze zwolnień chorobowych. W 2017 roku przeciętny pracownik chorował 12 dni, a najczęściej wystawiane były krótkie, kilkudniowe zwolnienia - nie zawsze tym, którzy faktycznie byli chorzy. Sprzyja temu rynek pracownika. Teraz, kiedy bezrobocie jest na rekordowo niskim poziomie, a firmy mają poważne problemy z nowymi rekrutacjami, pracownicy chętniej biorą chorobowe, bo nie boją się utraty pracy.
Zwolnienie chorobowe? Chętnie poproszę
Z danych ZUS wynika, że w 2017 roku łączna liczba dni, które przechorowali na zwolnieniach pracownicy ubezpieczeni w ZUS to 246 mln! W Rejestrze zaświadczeń lekarskich zarejestrowano w tym okresie 21,4 mln zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy. Na przestrzeni ostatnich lat liczba dni absencji chorobowej systematycznie rośnie, nie zmienia się natomiast przeciętna długość takiego zaświadczenia - od kilku lat wynosi ok. 13 dni (dla ubezpieczonych w ZUS w 2017 roku było to dokładnie 12,41 dnia). Co ważne, w minionym roku połowa zaświadczeń lekarskich została wystawiona na okres nie dłuższy niż 7,56 dnia, a dominującą długością zaświadczenia lekarskiego było 4,38 dnia. Oznacza to, że w ponad połowie przypadków ZUS może nie mieć możliwości skutecznego przeprowadzenia kontroli. Zmiany, które weszły w życie z początkiem 2019 roku, mają to zmienić.
Czytaj też: ZUS: Coraz więcej e-zwolnień >
E-zwolnienia ułatwią kontrolę, ale zmian jest więcej
Od 1 grudnia 2018 roku wszystkie zwolnienia chorobowe są wystawiane w formie elektronicznej (e-ZLA). Pracownik nie dostarcza już druku do kadr - firma od razu po wystawieniu zwolnienia przez lekarza dowiaduje się, że pracownik dostał chorobowe. Podobnie ZUS. Pozwola to kontrolować zasadność zwolnień od pierwszego dnia. To jednak nie są jedyne zmiany, które ułatwiają kontrolę zwolnień. Nowelizacja niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym (tzw. Pakiet MŚP) wprowadziła dwie ważne zmiany dla chorujących pracowników.
ZUS wezwie na kontrolę zwolnienia telefonicznie lub mailem
Ustawa z 9.11.2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym wprowadziła od 1 stycznia 2019 roku zmiany w art. 59 ustawy z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. ZUS ma już możliwość wezwania pracownika na chorobowym na badanie kontrolne za pośrednictwem telefonu czy maila. Nieodbieranie maili z nieznanego numeru nie pomoże, bo ZUS może wysłać pod adres wskazany na zaświadczeniu lekarskim swojego pracownika lub inną upoważnioną osobę. Takie samo prawo ma pracodawca, jeśli sam będzie kontrolował pracownika.
Sprawdź w LEX: Kontrola zwolnień lekarskich - nowe narzędzia kontroli od 2019 roku >
Adwokat dr Łucja Kobroń-Gąsiorowska, partner w kancelarii BCKG adwokaci mówi, że nowe rozwiązanie będzie miało ogromne znaczenie dla weryfikacji ewentualnego nadużywania zwolnienia lekarskiego przez pracownika. Do tej pory wezwanie chorego pracownika odbywało się tylko za pośrednictwem listu poleconego, a chory pracownik mógł go odebrać (po dwukrotnym awizowaniu) po 14 dniach - czyli okresie dłuższym niż przeciętny okres trwania zwolnienia lekarskiego. - Kwestia weryfikacji pozostawała w zasadzie iluzoryczna - zauważa adwokat. Zanim ZUS doręczył wezwanie na kontrolę zasadności wystawienia zwolnienia, pracownik już wracał do pracy po chorobie. To duża zmiana dla wszystkich chorujących, ale i dla pracodawców.
Czytaj też: L4 - kogo ZUS kontroluje najczęściej? >
Dr Kobroń-Gąsiorowska zwraca uwagę, że jeżeli u pracodawcy pojawiali się pracownicy, którzy „chętnie” korzystają ze zwolnienia lekarskiego, to pracodawca nie miał dotąd praktycznie żadnych możliwości, żeby sprawdzić czy pracownik rzeczywiście przebywa na zwolnieniu lekarskim. Zwolnienie dyscyplinarne takiego pracownika, który niewłaściwie – jego zdaniem – wykorzystywał zwolnienie lekarskie również stawało się niemożliwe, ponieważ w razie procesu - to pracodawca musi wykazać, że takie zachowanie stanowiło ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych - dodaje adwokat.
Czytaj też: Koniec okresowych szkoleń BHP dla 5 mln pracowników >
Radca prawny Łukasz Chruściel, partner w Kancelarii Raczkowski Paruch mówi, że jest to rozwiązanie w dobrym kierunku. Zauważa, że podobne funkcjonuje już np. w procedurze cywilnej w postępowaniu z zakresu prawa pracy. Oczywiście muszą zostać spełnione określone warunki. Mecenas Chruściel zwraca jednak uwagę, że takie doręczenie wezwania nie może korzystać z domniemania skutecznego doręczenia. Może zostać uznane za skuteczne tylko wówczas, gdy jest niewątpliwe. - Nie można przyjąć, że jeżeli ubezpieczonemu dwukrotnie wysłano maila, na którego nie odpowiedział, to i tak przyjmuje się, że go otrzymał, a niestawiennictwo zostanie uznane za nieusprawiedliwione - podkreśla. Mecenas Chruściel zwraca jeszcze uwagę na inną kwestię. - Wzywanie w tym trybie nie może oznaczać skracania terminu uprzedzenia – ubezpieczony powinien mieć przynajmniej 7 dni od dnia doręczenia wezwania do terminu stawiennictwa. Nie może to być wzywanie z dnia na dzień - podkreśla.
Ustawa wyraźnie wskazuje, że zawiadomienie przekazane telefonicznie ma skutek doręczenia, jeżeli rozmowa była rejestrowana, a ubezpieczony wyraził zgodę na nagranie. Zawiadomienie przekazane za pomocą środków komunikacji elektronicznej ma skutek doręczenia, jeżeli doręczający otrzymał potwierdzenie jego otrzymania przez ubezpieczonego.
Pracodawca i ZUS muszą wiedzieć, gdzie choruje pracownik
Nie było mnie w domu, bo potrzebowałem opieki i pojechałem do rodziców/siostry/koleżanki - pracownik nie wytłumaczy już tak swojej nieobecności pod adresem wskazanym na zwolnieniu lekarskim. O każdej zmianie miejsca pobytu w czasie choroby trzeba zawiadomić ZUS i pracodawcę
- Jeżeli ubezpieczony w okresie czasowej niezdolności do pracy będzie przebywał pod innym adresem niż widnieje w systemie, będzie musiał poinformować o tym lekarza wystawiającego zaświadczenie.
- Jeśli natomiast zmieni miejsce pobytu już po otrzymaniu zaświadczeniu lekarskiego, również będzie to musiał zgłosić - w ciągu 3 dni i to zarówno pracodawcy jak i ZUS.
Jeżeli ubezpieczony nie dopełni tego obowiązku, to ZUS przyjmie, że zawiadomienie wysłane na adres podany w zaświadczeniu lekarskim zostało doręczone skutecznie.
Żeby zwolnienie chorobowe było faktycznie dla chorego
Celem zmian w zakresie kontroli prawidłowości wykorzystania zwolnień lekarskich jest przede wszystkim ułatwienie kontroli przez ZUS krótkoterminowych zwolnień lekarskich. - Pracownicy coraz częściej korzystają z krótkoterminowych zwolnień lekarskich, co ma bezpośredni wpływ na kondycję finansową ZUS, a także powoduje wiele problemów organizacyjnych u pracodawców - mówi radca prawny dr Jakub Murszewski. Podkreśla, że w przypadku takich zmian istotne jest, czy zadziała to prawidłowo i zmniejszy się ilość zwolnień lekarskich, które są nieprawidłowo wykorzystywane. - Jest to rozwiązanie prawne, które mam nadzieję pomoże pracodawcom skutecznie przeciwdziałać nieprawidłowemu wykorzystaniu zwolnień lekarskich przez pracowników. Niemniej jednak z perspektywy pracodawcy warto zadbać o pracowników i podejmować działania profilaktyczne mające na celu ochronę zdrowia i zmniejszanie liczby zwolnień lekarskich. Regulacja prawna i kontrole, z uwagi na obecny rynek pracownika, w mojej ocenie, nie są wystarczające - podkreśla dr Murszewski.
- Każda zmiana, która przyspiesza możliwość kontroli, uszczelnia system - mówi Wojciech Andrusiewicz, rzecznik prasowy ZUS. - My oczywiście nikogo z góry nie oskarżamy o oszustwo i nadużywanie zwolnienia, ale 56 proc. wystawianych obecnie zwolnień nie przekracza 10 dni i to właśnie w przypadku najkrótszych zwolnień dochodzi najczęściej do nieprawidłowości - zaznacza rzecznik ZUS. Ci, którzy wykorzystują chorobowe w celu do tego przeznaczonym, nie powinni się niczego obawiać.
Więcej przydatnych materiałów znajdziesz w SIP LEX:
Współczynnik ekwiwalentowy 2019 r.
Zmiany w szkoleniach okresowych BHP i rozszerzenie możliwości pełnienia służby BHP przez pracodawców
Nowa składka na Solidarnościowy Fundusz Wsparcia Osób Niepełnosprawnych
Kontrola zwolnień lekarskich - nowe narzędzia kontroli
Nie masz dostępu do tych materiałów? Sprawdź, jak go uzyskać >
Zmiany w funkcjonowaniu związków zawodowych
Nowe zasady rozliczania kosztów samochodu wykorzystywanego w działalności gospodarczej
Pracownicze Plany Kapitałowe - nowe obowiązki pracodawców
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
