– Demografia jest nieubłagana. Czasy wyżu demograficznego mamy już za sobą. Więcej osób schodzi z rynku pracy niż na niego trafia – mówi Mariusz Ignatowicz, partner w PwC. Rąk do pracy naprawdę brakuje a pracownicy mogą przebierać w ogłoszeniach. Dlatego największym wyzwaniem dla prawie 90 proc. prezesów jest obecnie pozyskanie nowych pracowników.
Polskie firmy mierzą się nie tylko z lokalną konkurencją o pracownika, ale i zagraniczną. Krajem, który bardzo potrzebuje siły roboczej są np. Niemcy, które wprowadzają daleko idące ułatwienia np. dla pracowników z Ukrainy. Z szacunków PwC wynika, że do 2025 r. na krajowym rynku pracy może brakować nawet 1,5 mln osób. Oznacza to konieczność zatrudniania dodatkowo każdego roku ponad 300 tys. pracowników.
Aby było to możliwe, eksperci PwC proponują wdrożenie konkretnych rozwiązań podatkowo-administracyjnych. – Mogłyby one przybrać formę np. ulgi na start, która dzięki podwojeniu kwoty wolnej od podatku zachęci młodych ludzi do szybszego podejmowania zatrudnienia. Z drugiej strony możemy rozważyć wprowadzenie stawki retencyjnej, czyli 5% stawki PIT dla osób, które zdecydują się na kontynuowanie pracy po osiągnięciu wieku emerytalnego. Niezwykle istotne wydaje się także opracowanie programu wsparcia inwestycji w automatyzację procesów pracy” – mówi Jadwiga Chorązka, wicedyrektor w dziale prawno-podatkowym PwC.
Polska potrzebuje cudzoziemców
Same ulgi i zachęty podatkowe nie wystarczą. Nie jesteśmy bowiem w stanie zapełnić luki na rynku pracy zasobami krajowymi. Do tego potrzeba jednak strategii imigracyjnej, która z jednej strony przyciągnęłaby więcej cudzoziemców, a z drugiej - ułatwiłaby pracodawcom ich zatrudnianie.
Z danych podawanych przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wynika, że rosnące zapotrzebowanie na wykwalifikowanych pracowników dotyczy wszystkich regionów Polski. Wśród wymienianych zawodów deficytowych znajdują się m.in. elektrycy i elektromonterzy, księgowi i pracownicy ds. finansowo-księgowych ze znajomością języków obcych, spedytorzy i logistycy oraz inżynierowie budownictwa i kierownicy budowlani.
Większość firm sektora nowoczesnych usług biznesowych jako największe przeszkody w zatrudnianiu cudzoziemców wskazuje właśnie formalności administracyjne oraz podejście urzędów, które nie odpowiadają potrzebom biznesu.
Zatrudnienie cudzoziemca zajmuje nawet pół roku
Obecnie standardowa procedura zatrudniania cudzoziemców w Polsce obejmuje wiele skomplikowanych etapów w kilku różnych urzędach w Polsce i poza granicami kraju. W zależności od województwa oraz kraju pochodzenia cudzoziemca proces może trwać nawet 5-6 miesięcy, od momentu badania rynku pracy do wydania dokumentu legalizującego zatrudnienie oraz wizy w polskim konsulacie. Sama procedura u wojewody najszybciej przebiega w Krakowie - 30 dni, najdłużej w Katowicach i Wrocławiu 60-90 dni. Dokumenty, które trzeba zgromadzić, są różne w poszczególnych regionach kraju - wynika to z rozbieżności interpretacyjnych ustawy. – Tak być nie powinno. Dziś pracodawca, który chce zatrudnić kilkudziesięciu pracowników w dwóch różnych oddziałach, musi inaczej przygotować się do tych procedur i zgromadzić inne dokumenty – mówi Jadwiga Chorązka. – Przepisy dotyczące zatrudniania cudzoziemców niestety nie nadążają za potrzebami biznesu. W ostatnim czasie pojawiły się pewne ułatwienia, jednak z naszej praktyki współpracy z przedsiębiorcami wynika, że nadal procedury są niejasne i skomplikowane, a cały proces trwa zbyt długo – zauważa Agnieszka Kucharska, menedżer w dziale prawno-podatkowym PwC, ekspert ds. legalizacji pracy i pobytu cudzoziemców w Polsce.
Sprawdź procedurę w LEX: Przebieg procesu zatrudnienia obywatela Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy >
Jest bardzo wiele obszarów, w których potrzebne są zmiany i usprawnienia. – Warto zacząć od stworzenia jednolitych systemów wydawania dokumentów legalizujących pracę w Polsce – mówi Filip Kowalski, ekspert w zespole PwC ds. legalizacji pracy i pobytu cudzoziemców w Polsce. Dodaje, że niezwykle istotne jest także wprowadzenie skróconej ścieżki uzyskania zezwoleń na pracę dla firm szczególnie istotnych z punktu widzenia gospodarki w danym regionie, a także rozszerzenie listy państw, których obywatele mogliby korzystać z podjęcia pracy na podstawie oświadczeń.
Pracodawcy wyczekują zmiany przepisów. W 2018 roku na chwilę pojawił się projekt nowej ustawy o rynku pracy, która miała poprawić sytuację, m.in. wydłużyć pracę na oświadczeniach z 6 miesięcy do roku, ułatwić procedury w przypadku zmiany stanowiska w tej samej firmie czy umożliwić elektroniczne składanie wniosków o wydanie oświadczeń i zezwoleń na pracę. Projekt został jednak wycofany i nie wiadomo, kiedy oraz w jakiej formie wróci ponownie.
Czytaj też: Nowej ustawy o rynku pracy na razie nie będzie >
Mimo trudności, cudzoziemcy chcą pracować w Polsce
Cudzoziemcy nie tylko chętnie przyjeżdżają do pracy w Polsce, ale chcą u nas zostać dłużej. Od 2 lat Polska jest liderem w UE, jeśli chodzi o liczbę wydanych obcokrajowcom zezwoleń na pobyt (tzw. karty pobytu). W porównaniu z 2013 r. liczba udzielonych zezwoleń na pobyt w związku z wykonywaniem działalności zarobkowej w naszym kraju w 2017 r. wzrosła aż o 321%. Do Polski najczęściej przyjeżdżają obywatele Ukrainy, w ostatnich latach widoczny jest dodatkowo dynamiczny wzrost liczby pracowników z Białorusi i Indii. Co ważne, coraz więcej cudzoziemców pracuje w Polsce legalnie. Na koniec III kwartału 2018 r. liczba osób spoza Polski zarejestrowanych z ZUS wynosiła niemal 570 tys.
Czytaj też: Ukraińcy oczekują więcej, nie biorą już każdej pracy >
Urzędy zawalone pracą
Cudzoziemcy spoza UE pracują w Polsce na podstawie 2 dokumentów - zezwolenia na pracę i uproszczonej procedury oświadczeń o powierzeniu pracy, która jest dostępna tylko dla obywateli sześciu wybranych krajów, w tym Ukrainy.
Liczba zezwoleń rośnie bardzo dynamicznie. Nie mamy jeszcze danych za 2018 rok, ale szacuje się, że wydanych mogło zostać nawet ponad 300 tys. Dla porównania - w 2017 wydano ich 235 626, a jeszcze w 2013 roku - niecałe 40 tys.
Sprawdź w LEX: Jakie dokumenty powinien złożyć obywatel Ukrainy, który chce kupić w Polsce udziały w spółce z o.o. oraz świadczyć w niej pracę? >
PwC szacuje, że w 2020 roku takich zezwoleń może być ok. 450 tys., a w 2025 roku - nawet 740 tys.
W procedurze uproszczonej w 2013 roku zarejestrowano ok. 235 tys. oświadczeń o powierzeniu pracy, w 2017 roku już ponad 1 mln 800 tys. PwC spodziewa się, że w 2025 r. w ciągu roku może ich być nawet ponad 4 mln. Ponad 90 proc. wszystkich oświadczeń wydaje się dla obywateli Ukrainy.
– Albo znacząco zwiększymy potencjał urzędów, albo je zinformatyzujemy, albo zmienimy procedury. Innego wyjścia nie ma – mówi Mariusz Ignatowicz. Urzędy już teraz zalane są wnioskami, a same mają problemy kadrowe i nie radzą sobie z ich obsługą.
Eksperci PwC podkreślają, że uszczelnienie systemu z początkiem 2018 roku przyniosło istotne zmiany. Wcześniej nawet 70 proc. cudzoziemców, którym wydano oświadczenie, nie podejmowało pracy. Teraz proporcje odwróciły się i wśród osób, którym urząd pracy zarejestrował oświadczenie pracy nie podejmuje ok. 1/3.
Rynek się zmienia
Jeszcze 10-12 lat temu polskie firmy poszukiwały za granicą głównie specjalistów wysokiej klasy. Dziś potrzeba pracowników wszystkich szczebli, a zmiany demograficzne sprawiają, że z niedoborem pracowników zmagają się wszystkie branże. W kolejnych latach sytuacja będzie jeszcze trudniejsza. Zmieniają się też cudzoziemcy, którzy przyjeżdżają do Polski. Kiedyś cudzoziemiec przyjeżdżał, pracował u jednego pracodawcy, a zarobione pieniądze wysyłała rodzinie. Dziś coraz częściej cudzoziemcy osiedlają się w Polsce stają się takim samym zasobem, jak pracownik krajowy.
Więcej przydatnych materiałów znajdziesz w LEX:
Wykonywanie pracy za granicą a bhp >
Zatrudnienie cudzoziemca - ostatnie zmiany >
Jakie dokumenty/pozwolenia są konieczne, aby zatrudnić obywatela Turcji? >
Czy obywatel Ukrainy posiadający Kartę Polaka może ubiegać się o świadczenie "Dobry Start"? >
Nie masz dostępu do tych materiałów? Sprawdź, jak go uzyskać >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
