W sądach do dziś trwa bój Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z kobietami, które prowadząc działalność gospodarczą pobierały wysokie zasiłki: najpierw chorobowe a potem macierzyńskie. Niektóre sprawy sięgają 2015 r., albo od tego roku trwa nieprzerwane nadużywanie prawa. Liczba przedsiębiorców, którym ZUS zarzuca pobieranie nienależnych świadczeń żądając ich zwrotu, nie jest może bardzo duża, ale – jak wynika z naszych informacji – w grę wchodzą nawet miliony złotych uszczupleń. Rekordzistki, a są nimi kobiety prowadzące działalność gospodarczą, mają do zwrotu ponad 200 tys. zł, potwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu.
Kilka dni temu ZUS w Sejmie przestawił konkretne przypadki osób, które próbowały wyłudzić świadczenia. Sprawy zakończyły się prawomocnymi wyrokami na korzyść Zakładu.
Najpierw była przedsiębiorcza matka…
Do 2016 r. myk był prosty: kobieta prowadząca działalność gospodarczą deklarowała maksymalną podstawę wymiaru składek (przekraczającą 9 tys. zł) przez dwa-trzy miesiące przed udaniem się na zwolnienie lekarskie, w trakcie którego zamierzała pobierać zasiłek chorobowy. Już wtedy była z reguły w ciąży. Potem pobierała zasiłek macierzyński. A ponieważ w przypadku osób pobierających zasiłek macierzyński podstawa wymiaru składek stanowiła kwotę tego zasiłku, businesswoman co miesiąc otrzymywała z ZUS duże pieniądze.
Jak to wyglądało w praktyce, prześledźmy na przykładzie dwóch kobiet, które prawomocnie przegrały z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych.
Pani A. działalność pozarolniczą prowadziła od 5 marca 2013 r. i od tej daty zgłosiła się do ubezpieczenia chorobowego. Za kwiecień i maj 2013 r., czyli od początku prowadzenia działalności zadeklarowała maksymalną kwotę podstawy wymiaru w wysokości 9 225,75 zł. Składka na ubezpieczenie chorobowe za te dwa miesiące wyniosła 394 zł.
Sprawdź w LEX: Jaki będzie wymiar podstawy wymiaru świadczenia chorobowego, jeśli nie upłynęły 3 miesiące do czasu uzyskania kolejnego świadczenia? >
Od 5 czerwca 2013 r. pobierała zasiłek chorobowy, a następnie - od 22 września 2013 r. - zasiłek macierzyński. W okresie od 5 czerwca 2013 r. do 16 czerwca 2016 r. pobierała zasiłki (z krótkimi przerwami) w łącznej kwocie wynoszącej 251 668 zł. Natomiast w okresach krótkich przerw w pobieraniu zasiłku opłacała składki od najniższej podstawy wymiaru. Kwota składki na ubezpieczenie chorobowe opłaconej przed rozpoczęciem pobierania zasiłków oraz w okresach przerw w pobieraniu zasiłków od marca 2013 r. do czerwca 2016 r. wyniosła 746 zł.
Decyzją oddziału ZUS została wyłączona z ubezpieczeń od 5 marca 2013 r. i zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranych zasiłków za okres od 22 września 2013 r. do 16 czerwca 2016 r. w wysokości 222 745 zł.
Czytaj w LEX: Zasady ustalania zasiłku macierzyńskiego dla przedsiębiorców >
Z kolei pani B. działalność pozarolniczą prowadziła od 1 sierpnia 2014 r. i od tej daty zgłosiła się do ubezpieczenia chorobowego. Za sierpień i wrzesień 2014 r., tj. od samego początku prowadzenia działalności, zadeklarowała maksymalną kwotę podstawy wymiaru w wysokości 9 365 zł. Składka na ubezpieczenie chorobowe za te dwa miesiące wyniosła 459 zł.
Od 5 października 2014 r. do 31 maja 2019 r. pani B. pobierała zasiłki, w tym zasiłek macierzyński, z krótkimi przerwami w łącznej kwocie 320 877,10 zł.
Sprawdź w LEX: Kiedy należy ponownie przeliczyć podstawy wymiaru zasiłku chorobowego? >
W okresach krótkich przerw w pobieraniu zasiłku opłacała składki od najniższej podstawy wymiaru. Kwota składki na ubezpieczenie chorobowe opłaconej przed rozpoczęciem pobierania zasiłku macierzyńskiego oraz w okresach przerw w pobieraniu zasiłków od sierpnia 2014 r. do maja 2019 r. wyniosła 1.193 zł.
Także ona decyzją oddziału ZUS została wyłączona z ubezpieczeń od 2 lipca 2016 r. i zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranych zasiłków za okres od 8 września 2016 r. do 31 maja 2019 r. na kwotę 179 242 zł.
Sprawdź w LEX: Po jakim czasie osoba prowadząca pozarolniczą działalność nabędzie prawo do zasiłku macierzyńskiego? >
ZUS musi to sprawdzać
Przedstawiciele ZUS zapewniali w Sejmie, że przypadki nieuczciwych działań osób, które chciały w sposób nieuprawniony nabyć ochronę ubezpieczeniową, potwierdzają konieczność podejmowania przez Zakład działań weryfikujących. Zaznaczali, że każda sprawa traktowana jest indywidualnie, ze względu na odrębne okoliczności jej towarzyszące. Za każdym też razem Zakład dokonuje wnikliwej oceny zebranego materiału dowodowego.
Z danych ZUS wynika, że liczba kontroli płatników składek na przestrzeni lat 2015-2019 uległa zmniejszeniu, i to aż o 26 521 kontroli, czyli o 32,7 proc. a liczba kontroli kobiet - płatników składek prowadzących działalność gospodarczą jednoosobowo (czyli opłacających składki same za siebie), jakie przeprowadził ZUS w latach 2015-2019, stanowiła 1-2 proc. ogólnej liczby przeprowadzonych w tym okresie kontroli.
Czytaj w LEX: Zasiłek macierzyński - w przypadku rezygnacji matki z części urlopu lub niezdolności matki do samodzielnej egzystencji >
Począwszy od 2016 r. ustawodawca uszczelnił przepisy. Nowe zasady przeciwdziałają otrzymywaniu wysokiego zasiłku po bardzo krótkim okresie opłacenia składek na ubezpieczenie chorobowe od zadeklarowanej wysokiej kwoty. Przewidują bowiem, że podstawę wymiaru zasiłku ustala się na podstawie kwot zadeklarowanych przez ubezpieczonego jako podstawa wymiaru składek z 12 miesięcy lub krótszego okresu - kwota jest dzielona przez 12.
Sprawdź również książkę: Zasiłki z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego w praktyce >>
… teraz członek rodziny na etacie
Teraz wystarczy, że przedsiębiorca zatrudni na etat w swojej firmie kogoś z rodziny – np. matkę, żonę, córkę czy siostrę i przyzna jej wysokie wynagrodzenie. To umożliwi jej pobieranie wysokich zasiłków bez wprowadzonych ograniczeń 12-miesięcznych. Wszystko dlatego, że przepisy mające ograniczać nadużycia nie dotyczą etatowców. - To jest kwestia uczciwości. Ustawodawcy trudno jest przeciwdziałać nadużyciom, bo trudno jest mu je wszystkie przewidzieć – powiedziała nam dr hab. Monika Gładoch, prof. UKSW, kierownik Katedry Prawa Pracy, radca prawny. I dodała: Ustawa musi zostać zmieniona. Bo to jest system zabezpieczenia społecznego, a nie bogacenia się społecznego.
Sprawdź w LEX: Ile dni świadczenia chorobowego przysługuje pracownicy, która wróciła do pracy po zwolnieniu lekarskim, jeśli ponownie jest w ciąży? >
Zdaniem prof. Gładoch, istniejąca luka w prawie jest problemem konstytucyjnym, bo prowadzi do nierównego traktowania ubezpieczonych. Przyznaje, że nadużycia pojedynczych osób wpływają na negatywne postrzeganie i traktowanie reszty ubezpieczonych. Przypomina, że przed 2016 r. nadużycia ze strony ubezpieczonych prowadzących działalność gospodarczą traktowane były przez sądy jako zachowania patologiczne. – System nie może być system wzbogacania się ubezpieczonych – podkreśla.
Czytaj w LEX: Uprawnienia rodzicielskie przedsiębiorców >
Poprosiliśmy ZUS o komentarz. Rzecznik prasowy Paweł Żebrowski powiedział nam jedynie, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych dba o to, aby środki z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych były wydawane racjonalnie i nie dochodziło do nadużyć m.in. w kwestii wypłat zasiłków. - Są to pieniądze nas wszystkich, uczestników powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych. ZUS, będąc strażnikiem powierzonych przez ubezpieczonych środków dba o to, aby trafiały one do osób uprawnionych – tłumaczy Żebrowski.
Czytaj również: Rzecznik MŚP: Przedsiębiorcze matki traktowane jak oszuści skarbowi>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
