Czy ma obowiązek zgłoszenia do ZUS tego zdarzenia?

Czy pracownik może odwołać zgłoszenie (z obawy, że umowa o telepracy faktycznie nie była podpisana)?

Odpowiedź

W opisanym przypadku pracodawca powinien powołać zespół powypadkowy i przeprowadzić postępowanie powypadkowe zgodnie z procedurą określoną w przepisach bhp.

Co do zasady pracodawca nie ma obowiązku zgłaszania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zdarzeń wypadkowych, w których poszkodowanymi są osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy.

Pracownik nie może odwołać zawiadomienia pracodawcy o zaistniałym wypadku przy pracy tylko dlatego, że nie dopełniono formalności związanych z zatrudnieniem.

Uzasadnienie

Stosownie do postanowień art. 3 ust. 1 ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1242 ze zm.) – dalej u.u.w., za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

  1. podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;

  2. podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;

  3. w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

W myśl art. 234 § 1 ustawy z 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.), w razie wypadku przy pracy pracodawca ma obowiązek podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalić w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom w przyszłości.

Okoliczności i przyczyny zdarzenia, zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z 1.07.2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz.U. poz. 870), analizuje zespół powypadkowy (co do zasady składający się z pracownika służby bhp oraz społecznego inspektora pracy), który powinien tego dokonać nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku, sporządzając protokół powypadkowy według wzoru ustalonego w przepisach rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 16.09.2004 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz.U. poz. 2298).

W przypadku takim jak opisany, pracodawca, który powziął zawiadomienie o zaistniałym wypadku powinien niezwłocznie powołać zespół powypadkowy, który ustali jego okoliczności i przyczyny. Zespół ten w szczególności powinien:

  1. dokonać oględzin miejsca wypadku (w analizowanej sytuacji może to zrobić wyłącznie za zgodą poszkodowanego),

  2. wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego,

  3. zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku,

  4. zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku,

  5. zebrać inne dowody dotyczące wypadku (np. nagrania z monitoringu),

  6. dokonać prawnej kwalifikacji zdarzenia,

  7. określić środki profilaktyczne oraz wnioski.

Odnosząc się do kwestii formalności związanych z podpisaną (lub nie) umową o świadczenie pracy w formie telepracy należy wyjaśnić, że dla omawianego zdarzenia nie ma ona większego znaczenia, jeżeli pracownik świadczył pracę w tej formie za zgodą (nawet ustną) swojego przełożonego. Gdyby jednak było to samowolne działanie, które wzbudzałoby istotne wątpliwości członków zespołu powypadkowego, czy pracownik faktycznie w tym czasie świadczył pracę (a nie tylko przebywał w domu), to stanowiłoby ono podstawę do nieuznania zdarzenia za wypadek przy pracy.

Z pewnością jednak pracodawca, któremu zgłoszono zaistnienie wypadku przy pracy, nie może zignorować takiego zawiadomienia nawet, gdy sam poszkodowany stwierdzi, że jednak chce je po prostu „odwołać”.  Należy bowiem podkreślić, że ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy jest nie tylko prawem pracownika, ale i jednocześnie obowiązkiem pracodawcy, niezależnie od tego, czy pracownik zamierza dochodzić świadczeń odszkodowawczych. Wypadek przy pracy nie jest zdarzeniem prawnie obojętnym dla pracodawcy i dla pracownika (por. wyrok Sądu Najwyższego z 14.05.2009 r., II PK 282/08, LEX nr 687058).

Odnosząc się do kwestii zgłaszania analizowanego wypadku do ZUS należy wyjaśnić, że co do zasady pracodawca nie ma obowiązku zgłaszania tej instytucji zdarzeń wypadkowych, w których poszkodowanymi są osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy. Takie działania należy podjąć jedynie w przypadku, w którym pracownik będzie chciał wystąpić o wypłatę świadczeń odszkodowawczych (ale to może nastąpić dopiero po zakończeniu leczenia i rehabilitacji) lub jeżeli zakład pracy zatrudnia nie więcej niż 20 ubezpieczonych. W takim przypadku to ZUS, będący płatnikiem przysługującego poszkodowanemu w wypadku przy pracy zasiłku chorobowego, wypłaci go w odpowiedniej wysokości jedynie na podstawie sporządzonej przez pracodawcę dokumentacji powypadkowej.

Warto natomiast przypomnieć, że obowiązek niezwłocznego powiadomienia właściwą miejscowo jednostkę organizacyjną ZUS o zaistniałym wypadku przy pracy, zgodnie z przepisami § 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19.12.2002 r. w sprawie trybu uznawania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego za wypadek przy pracy, kwalifikacji prawnej zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej sporządzenia (Dz.U. z 2013 r. poz. 1618) dotyczy zdarzeń, w których poszkodowane zostały osoby świadczące pracę m.in. na podstawie umowy cywilnoprawnej (np. zlecenia). Chodzi tu bowiem o umożliwienie uczestniczenia przedstawiciela ZUS w postępowaniu powypadkowym.

Maciej Ambroziewicz