Do Sejmu wpłynęło sprawozdanie z działalności Państwowej Inspekcji Pracy za 2019 r. (druk sejmowy nr 470), które zostało skierowane do rozpatrzenia w Sejmowych Komisjach: ds. Kontroli Państwowej oraz Polityki Społecznej i Rodziny. Wynika z niego, że w 2019 r. PIP przeprowadziła mniej kontroli w porównaniu do roku 2018 (73 341 kontroli wobec 80 194 - w 2018 r.). Mniej też wydano decyzji dotyczących BHP (246 005 wobec 258 277 decyzji w 2018 r.). Więcej wydano natomiast decyzji nakazujących wypłatę świadczeń - 6 156 na kwotę 102,1 mln zł. Dla porównania - w 2018 r. inspektorzy pracy wydali 5 854 decyzje na kwotę 97,1 mln zł. Więcej też zawarto wniosków w wystąpieniach pokontrolnych - 248 061 (w 2018 r. - 247 333), wydano poleceń ustnych - 13 772 (w 2018 r. - 13 715) i więcej wystawiono mandatów - 16 192 na kwotę 19,3 mln zł (w 2018 r. - 14 807 na kwotę 17,9 mln zł). Więcej niż 2018 r., PIP skierowała zawiadomień do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstw (752 w 2019 r. wobec 726 w 2018 r.).
- Interwencje inspektorów pracy pozwoliły na likwidację 60,4 tys. przypadków bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia pracowników - podkreśla Wiesław Łyszczek, główny inspektor pracy na wstępie sprawozdania.

Czytaj w LEX: Podmioty podlegające kontroli PIP >

 

Kodeks pracy. Wynagrodzenia, urlopy i czas pracy. Pracownicze plany kapitałowe. Ochrona zatrudnienia i świadectwa pracy. Organizacje pracodawców, zwią ebook

Sprawdź  

Małe firmy na celowniku

W ubiegłym roku inspektorzy pracy przeprowadzili 73,3 tys. kontroli. Większość z nich przeprowadzono w mikro i małych, bo 58,22 proc. kontroli zrealizowano w firmach zatrudniających od 1 do 9 pracowników, a 24,38 proc. kontroli - w firmach posiadających od 10 do 49 pracowników. Reszta to były kontrole w średnich przedsiębiorstwach (zatrudniających od 50 do 249 pracowników) - 11,04 proc. kontroli i dużych, czyli mających powyżej 250 pracowników (6,36 proc. kontroli).

Czytaj w LEX: Pierwsza kontrola mikro, małych i średnich pracodawców przez PIP >

Kontrole objęły głównie cztery branże: handel i naprawy (25,7 proc. kontroli), budownictwo (17,9 proc.), przetwórstwo przemysłowe (17,2 proc.). Inspektorzy PIP pojawili się również w firmach transportowych i gospodarki magazynowej (6,6 proc. kontroli), usług administrowania (5,9 proc.) oraz zakwaterowania i usług gastronomicznych (4,9 proc.).

Czytaj w LEX: Uprawnienia kontrolujących - obowiązki kontrolowanych podczas kontroli PIP >

 

Odzyskane miliony

W 2019 r. PIP wydała 6,2 tys. decyzji płacowych, które dotyczyły w sumie 40,8 tys. pracowników. Kwota należności wymieniona w tych decyzjach do wypłacenia pracownikom wyniosła 102,1 mln zł. Spośród nich zrealizowano 2,4 tys. decyzji dla 13,9 tys. pracowników, którym wypłacono 22,4 mln zł. Częściowo zrealizowano natomiast 81  decyzji na kwotę 3,7 mln zł. Tyle należności trafiło do 1,3 tys. pracowników.

 

Sprawdź również książkę: Kodeks pracy. Wynagrodzenia, urlopy i czas pracy. Pracownicze plany kapitałowe. Ochrona zatrudnienia i świadectwa pracy. Organizacje pracodawców, zwią ebook >>


Wykroczenia przeciwko pracownikom

PIP stwierdziła 57,3 tys. wykroczeń przeciwko prawom pracowników. Najwięcej ujawnionych nieprawidłowości (48,3 proc.) dotyczyło  nieprzestrzegania przepisów lub zasad BHP (art. 283 par. 1 Kodeksu pracy) i niewypłacenia w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia, dokonanie bezpodstawnego zaniżenia lub potrącenia, czyli naruszenia art. 282 par. 1 pkt 1 K.p. (18,3 proc.). Ujawnione wykroczenia dotyczyły również naruszenia przepisów o czasie pracy, nieprowadzenia dokumentacji pracowniczej, niepotwierdzenia zawartej umowy o pracę na piśmie przed dopuszczeniem pracownika do pracy a nawet niewydania świadectwa pracy czy nieudzielenia urlopu wypoczynkowego.

Czytaj w LEX: Kontrola PIP w zakresie urlopów, czasu pracy oraz działalności socjalnej >

Na uwagę zasługuję też fakt ujawnienia wykroczeń przeciwko ustawie o minimalnym wynagrodzeniu (1,6 proc. wykroczeń). W 2019 r. inspektorzy pracy przeprowadzili 9 778 kontroli ukierunkowanych na ustalenie skali przestrzegania obowiązku wypłacania przyjmującym zlecenie lub świadczącym usługi na podstawie umów, o których mowa w art. 734 i art. 750 Kodeksu cywilnego, wynagrodzenia w wysokości nie niższej niż wynikająca z wysokości minimalnej stawki godzinowej – zgodnie z przepisami ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Kontrole przeprowadzono w 9 398 podmiotach, zatrudniających łącznie 1 114 299 osób, w tym 712 895 pracowników. Nieprawidłowości w stosowaniu przepisów dotyczących wypłaty wynagrodzenia w wysokości wynikającej z wysokości minimalnej stawki godzinowej stwierdzono w trakcie 29,8  proc. wszystkich kontroli.

Czytaj w LEX: Jak należy przygotować zakład do kontroli Państwowej Inspekcji Pracy? >

- W związku z naruszeniami przepisów dotyczących wypłaty minimalnego wynagrodzenia dla osób świadczących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych inspektorzy wydali 3 265 wniosków w wystąpieniach oraz 256 poleceń ustnych. Kontrolujący nałożyli na 286 osób grzywny w drodze mandatów karnych na łączną kwotę 373 950 zł, ale też skierowali 44 wnioski o ukaranie do sądu oraz zastosowali 202 środki oddziaływania wychowawczego - czytamy w sprawozdaniu.
Ponadto w 5 przypadkach do prokuratury skierowano zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia
przestępstwa z:

  • art. 271 par. 1 Kodeksu karnego, polegającego na poświadczaniu nieprawdy przez osobę uprawnioną do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, poprzez zatrudnienie formalnie na podstawie umowy zlecenie innej osoby, niż ta, której faktycznie powierzono wykonywanie pracy,
  • art. 219 Kodeksu karnego, polegającego na naruszeniu przepisów prawa o ubezpieczeniach społecznych poprzez niezgłoszenie wymaganych danych mających wpływ na prawo do świadczeń albo ich wysokość w związku z powierzeniem wykonywania pracy zarobkowej jednej osobie na podstawie umowy zlecenie i nie zgłoszenie zainteresowanego do ubezpieczenia społecznego z tego tytułu.

 

 

Przestrzeganie przepisów dotyczących PPK

W związku z wejściem w życie ustawy z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych, Państwowa Inspekcja Pracy prowadziła kontrole w podmiotach zatrudniających co najmniej 250 osób, tj. u pracodawców objętych stosowaniem ustawy od 1 lipca 2019 r. i do 31 grudnia 2019 r. Łącznie przeprowadzono 62 kontrole. W skontrolowanych jednostkach pracę świadczyło 74 798 osób, w tym 61 651 pracowników na podstawie stosunku pracy.

Czytaj w LEX: Wpłaty na PPK a przestój ekonomiczny oraz obniżony wymiar czasu pracy >

Zakresem kontroli objęte zostały zagadnienia dotyczące obowiązku zawarcia umowy o zarządzanie i prowadzenie Pracowniczych Planów Kapitałowych (odpowiednio do 25 października 2019 r. oraz do  12 listopada 2019 r.) oraz dokonywania wpłat do PPK w wymaganym przepisami terminie. - Często umowy o zarządzanie, jak i umowy o prowadzenie pracowniczych planów kapitałowych, były zawierane dużo wcześniej przed granicznymi terminami zawarcia tych umów. Pierwsze umowy podpisywano z początkiem lipca 2019 r. Podobnie było z dokonywaniem wpłat do instytucji finansowych, z którymi podpisano umowy o prowadzenie pracowniczych planów kapitałowych. Inspektorzy pracy odnotowywali przypadki wcześniejszego dokonywania wpłat składek do PPK.

Czytaj w LEX: Organizacja pracy zdalnej w kontekście technicznego bezpieczeństwa pracy >

W wyniku prowadzonych kontroli stwierdzono jeden przypadek nieterminowo odprowadzonej wpłaty do PPK od jednego pracownika. W związku z ujawnieniem tego wykroczenia, inspektor pracy zastosował środek oddziaływania wychowawczego - wynika ze sprawozdania PIP za 2019 r.

Czytaj w LEX: Utrudnianie czynności kontrolnych - nie tylko względem inspektora >

- Biorąc pod uwagę praktykę tworzenia PPK warto wskazać, że kontrole zostały przeprowadzone przede wszystkim w listopadzie i grudniu 2019 roku, bowiem do 12 listopada 2019 roku pracodawcy mieli obowiązek zawarcia umowy o prowadzenie PPK - zauważa Oskar Sobolewski prawnik z kancelarii Wojewódka i Wspólnicy, ekspert Instytutu Emerytalnego Sp. z o.o. Jak podkreśla, z treści sprawozdania PIP wynika, że w 2019 r. przeprowadzono 62 kontrole w podmiotach gdzie pracowało 75 tys. osób, to pokazuje, że już poważna grupa pracodawców miała okazje doświadczyć takiej kontroli w pierwszych tygodniach po wdrożeniu PPK. - Widać, że jest to jeden z priorytetów do kontrolowania przez Inspekcję - mówi Sobolewski.

Zobacz procedurę w LEX: Obowiązki administracyjne i informacyjne podmiotu zatrudniającego wobec uczestnika PPK oraz wybranej instytucji finansowej >

Ekspert zwraca uwagę, że w sprawozdaniu wskazano, iż były 3 skargi dotyczące przestrzegania przepisów ustawy o pracowniczych planach kapitałowych, z czego 2 dotyczyły nakłaniania do rezygnacji z uczestnictwa w PPK natomiast jedna dotyczyła nieuzgodnienia z pracownikami wyboru instytucji finansowej obsługującej PPK.

Czytaj również: Warto sprawdzać, czy wpłaty do PPK trafiają na konto uczestnika>>

- Jak widać, nie było jeszcze zbyt wielu skarg (częściej to PIP sama przeprowadzała kontrole). Można to tłumaczyć na dwa sposoby: albo pracownicy jeszcze nie zdążyli poskarżyć się na swoich pracodawców (to tylko kilka tygodni funkcjonowania PPK w 2019 roku), albo pracodawcy wzorowo wypełniają obowiązki związane z funkcjonowaniem PPK. Może to potwierdzać fakt, że w wyniku prowadzonych kontroli stwierdzono jeden przypadek nieterminowo odprowadzonej wpłaty do PPK od jednego pracownika. W związku z ujawnieniem tego wykroczenia, inspektor pracy zastosował środek oddziaływania wychowawczego. Inspektorzy są więc jeszcze bardzo łaskawi dla pracodawców, bowiem nikt nie otrzymał kary finansowej, a te w ramach PPK sięgają miliona złotych. W 2020 r. może być więcej kontroli, bo kolejne podmioty zostaną objęte PPK, a także będzie więcej miesięcy, w których kontrole będą mogły zostać przeprowadzone - uważa Oskar Sobolewski. Dlatego, jak mówi, pracodawcy, którzy już utworzyli PPK, a także ci którzy będą to robili w najbliższych miesiącach (27 października ostateczny termin zawarcia umowy o zarządzanie PPK, a 10 listopada ostateczny termin zawarcia umowy o prowadzenie PPK dla pracodawców II i III kohorty), powinni bardzo dokładnie przestrzegać przepisów ustawy o PPK, tak żeby w przypadku kontroli PIP nie otrzymać kar finansowych. - Katalog kar w ramach PPK jest dość szeroki, a przesłanki, za które można je otrzymać nie zawsze są ostre. Warto o tym pamiętać - dodaje.

Czytaj w LEX: PPK - co zmienia Tarcza antykryzysowa 4.0 >

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.