W nawiązaniu do artykułu „Specustawa o pomocy dla Ukraińców sprzeczna z decyzją wykonawczą Rady UE”, opublikowanym na Prawo.pl 10 marca 2022 r., pragnę zwrócić uwagę na jeszcze jedną kwestię związaną z nierównym potraktowaniem samych obywateli Ukrainy w zależności od tego, jaką drogą dostali się do Polski i kiedy na terytorium naszego kraju przybyli.
Sprawdź również książkę: Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz [PRZEDSPRZEDAŻ] ebook >>
Bezpośrednie przybycie z terytorium Ukrainy a prawo wyboru państwa członkowskiego
Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 9 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, ustawa określa szczególne zasady zalegalizowania pobytu obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Autorka artykułu zwróciła uwagę na kwestię bezpośredniego przybycia uchodźców z terytorium Ukrainy do Polski odnosząc się do końcowej części artykułu z dnia 10 marca 2022 r., mówiącej o próbie wykreślenia słowa „bezpośrednio” w ramach poprawek proponowanych przez KP KO i Lewicy. Taka poprawka miałaby ogromne znaczenie, gdyż jak wiemy znaczna część obywateli Ukrainy dostawała się do Polski przez inne kraje. Ww. zapis stanowi znaczne ograniczenie dla obywateli Ukrainy, którzy na terytorium RP wjechali z innych krajów jak np. drogą przez Rumunię, Węgry, Słowację.
Czy wobec tego obywatele Ukrainy, którzy dotarli do Polski inną drogą aniżeli przez granicę ukraińsko-polską powinni wrócić do swojego kraju, aby móc ponownie przekroczyć granicę z Polską w sposób bezpośredni? Czy też zostaną pozbawieni ochrony gwarantowanej specustawą? Co z ich dziećmi, dla których ponowna podróż będzie przeżyciem traumatycznym? Dzięki pomocy obywateli Polski uchodźcy znaleźli schronienie, organizują swoje życie na nowo szukając w Polsce szkół i miejsc pracy. Skoro ochrona ma mieć charakter szeroki, nie można pozwolić sobie na wykluczenie tej grupy obywateli Ukrainy. To dosyć kuriozalna sytuacja, ale być może niektórzy się zdecydują na ponowne przekroczenie granicy polsko-ukraińskiej, gdy nie będą objęci ochroną.
Zgodnie z motywem 16 Decyzji wykonawczej Rady (UE) 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r. stwierdzającej istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy w rozumieniu art. 5 dyrektywy 2001/55/WE i skutkującej wprowadzeniem tymczasowej ochrony, czytamy: „(16) (...) Ponadto obywatele Ukrainy, jako podróżni zwolnieni z obowiązku wizowego, po wjeździe na terytorium Unii mają prawo przemieszczać się swobodnie w obrębie tego terytorium przez okres 90 dni. Dzięki temu mają oni możliwość wyboru państwa członkowskiego, w którym chcą korzystać z praw związanych z tymczasową ochroną, oraz dołączenia do rodziny i przyjaciół należących do sieci licznej diaspory istniejącej obecnie w całej Unii. W praktyce ułatwi to równy podział wysiłków między państwami członkowskimi, a tym samym zmniejszy presję wywieraną na krajowe systemy przyjmowania (…).”
Osoby, których wojna zastała w Polsce znalazły się w luce prawnej
Drugim problemem, na który warto zwrócić uwagę analizując obecne brzmienie uchwalonej przez Sejm 9 marca 2022 r. ustawy, jest kwestia osób, które wojna „zastała” w naszym kraju. Ustawa odnosi się bowiem tylko do osób, które przybyły na terytorium RP po 24 lutego 2022 r., tymczasem – jak wiemy - wiele osób przebywało w naszym kraju przed tą datą. W pierwotnym projekcie istniały zapisy, które przedłużały legalność pobytu tych osób, ale w tekście ustawy, nad którym pracuje Senat tych zapisów już w większości nie ma. Tak więc osoba, która np. przyjechała w odwiedziny do swojej rodziny na terytorium RP 22 lutego 2022 r., a miała zaplanowany powrót na Ukrainę po 24 lutego 2022 r., znajduje się w „luce prawnej”, bo jej przepisy ustawy nie dotyczą.
Tymczasem w motywie 14 Decyzji Rady (UE) przewidziano, że: „(14) Państwa członkowskie mogą również rozszerzyć tymczasową ochronę na dodatkowe kategorie wysiedleńców poza tymi, do których stosuje się niniejszą decyzję, w przypadku gdy dane osoby są wysiedleńcami z tych samych powodów i z tego samego państwa lub regionu, o których mowa w niniejszej decyzji. W takim przypadku państwa członkowskie powinny niezwłocznie powiadomić o tym fakcie Radę i Komisję. W tym kontekście należy zachęcić państwa członkowskie, by rozważyły rozszerzenie tymczasowej ochrony na osoby, które uciekły z Ukrainy niedługo przed dniem 24 lutego 2022 r. w związku z eskalacją napięcia lub które znalazły się na terytorium Unii (np. na wakacjach lub z powodów zawodowych) tuż przed tą datą i w wyniku konfliktu zbrojnego nie mogą powrócić do Ukrainy.”
Wykluczenie osób, które wjechały na terytorium RP nawet na kilka dni przed wybuchem wojny lub nie bezpośrednio z terytorium Ukrainy, skutkować będzie pozbawieniem tych obywateli świadczeń przewidzianych specustawą.
Anna Wierzchowska, adwokat z kancelarii SW Kancelaria Adwokacka Szczukiewicz Wierzchowska.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.