Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r., poz. 583), ustawa określa szczególne zasady zalegalizowania pobytu obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawa obejmuje również nieposiadających obywatelstwa ukraińskiego małżonków obywateli Ukrainy, o ile przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa.

Czytaj: Specustawa o wsparciu dla obywateli Ukrainy już obowiązuje>>

Art. 2. ust. 1 ustawy stanowi zaś, że jeżeli obywatel Ukrainy, o którym mowa w art. 1 ust. 1, wjechał legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia określonego w przepisach wydanych na podstawie ust. 4 i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jego pobyt na tym terytorium uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r.

Lektura przyjętego tekstu ustawy pozwala na ustalenie, że sytuacja obywateli Ukrainy m.in. ze względu na datę i sposób przybycia na terytorium RP jest zróżnicowana i będzie wymagała indywidualnej interpretacji przepisów w odniesieniu do konkretnego przypadku. Dlatego w uproszczeniu można wskazać na następujące stany faktyczne.

Czytaj również: 
Specustawa o pomocy dla Ukraińców z luką prawną>>
Specustawa nie dla wszystkich z Ukrainy, a ochrona czasowa nie wiadomo, jak zadziała>>
 

Sytuacja osób, które przybyły do Polski bezpośrednio po 24 lutego

Co do zasady, obywatele Ukrainy, którzy przekroczyli granicę ukraińsko-polską po wybuchu wojny, w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa są objęci ochroną w ramach specustawy z dnia 12 marca 2022 r. i mogą korzystać z zagwarantowanych w niej form pomocy. W szczególności zaś mogą starać się o nadanie im numeru PESEL, podejmować pracę na terytorium RP, ubiegać się o świadczenia socjalne.

 

Sprawdź również książkę: Autonomiczne źródła prawa pracy >>


Sytuacja osób, które przybyły do Polski inną drogą aniżeli przez granicę ukraińsko-polską po 24 lutego

Tych obywateli Ukrainy, którzy dostali się do Polski z innych krajów jak np. drogą przez Mołdawię, Rumunię, Węgry, Słowację ustawa nie obejmuje. Nie oznacza to tym samym, że nie posiadają żadnej ochrony na terytorium RP. W tym bowiem zakresie wiążąca jest decyzja wykonawcza Rady (UE) 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r. stwierdzająca istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy w rozumieniu art. 5 dyrektywy 2001/55/WE. Jeżeli obywatel Ukrainy znalazł się na terytorium Polski od 24 lutego 2022 r. może on ubiegać się o ochronę czasową.

Obsługa prawna obcokrajowców - najważniejsze akty prawne:

 

Wydaje się zatem, że skoro z art. 2 ust. 8 ustawy z 12 marca 2022 r. do ochrony czasowej, z której korzysta obywatel Ukrainy, o którym mowa w ust. 1 (czyli taki, który wjechał bezpośrednio), nie stosuje się przepisów rozdziału 3 działu III ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, to do wszystkich pozostałych (wjeżdżających nie bezpośrednio) te przepisy będą miały zastosowanie.

Dodatkowo, na potwierdzenie powyższego, specustawa w art. 80 ust. 4 lit. c) przewiduje, że w art. 110 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2021 r. poz. 1108 i 1918) dodaje się m.in. ust. 5 o brzmieniu: Osobie korzystającej z ochrony czasowej Szef Urzędu wydaje, na jej żądanie, zaświadczenie potwierdzające korzystanie z ochrony czasowej.

Umowa najmu mieszkania - wzór w j. ukraińskim >

Formularz wniosku o wydanie lub wymianę dokumentu „zgoda na pobyt tolerowany” - wzór >

Oznaczałoby to, że pomimo wjechania na terytorium RP inną drogą aniżeli przez granicę ukraińsko-polską, takim osobom przysługiwałaby ochrona płynąca z art. 112 ustawy z 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, co miałoby być potwierdzane zaświadczeniami wydawanymi przez Szefa Urzędu do spraw Cudzoziemców. Wówczas osobie korzystającej z ochrony czasowej, której zostało wydane zaświadczenie, o którym mowa w art. 110 ust. 5, Szef Urzędu zapewnia, na jej żądanie, opiekę medyczną oraz przyznaje pomoc przez zakwaterowanie i wyżywienie albo pomoc w postaci świadczenia pieniężnego. W przypadku, gdy Szef Urzędu nie ma możliwości zapewnienia pomocy przez zakwaterowanie i wyżywienie, udziela świadczenia pieniężnego.

 

Autonomiczne źródła prawa pracy

Łukasz Marek Pisarczyk

Sprawdź  

Sytuacja osób, które przebywały na terenie RP przed dniem 24 lutego

Problematyczną wydaje się być kwestia osób, które wojna „zastała” w naszym kraju. Ustawa odnosi się bowiem tylko do osób, które przybyły na terytorium RP po 24 lutego 2022 r., tymczasem – jak wiemy - wiele osób przebywało w Polsce przed tą datą, z różnych względów.

Zgodnie z udostępnionymi przez Urząd do Spraw Cudzoziemców w dniu dzisiejszym informacjami:

  • Jeżeli ostatni dzień okresu pobytu obywatela Ukrainy na terytorium Polski na podstawie wizy krajowej przypada w okresie od 24 lutego 2022 r., okres pobytu na podstawie tej wizy oraz okres ważności tej wizy ulegają przedłużeniu z mocy prawa do dnia 31 grudnia 2022 r.
  • Jeżeli ostatni dzień okresu ważności zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego obywatelowi Ukrainy przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., okres ważności tego zezwolenia ulega przedłużeniu z mocy prawa do dnia 31 grudnia 2022 r.
  • Jeżeli termin do opuszczenia przez obywatela Ukrainy terytorium Polski (o którym mowa w art. 299 ust. 6 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach) przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., ulega on przedłużeniu z mocy prawa o okres 18 miesięcy.
  • Jeżeli termin dobrowolnego powrotu (o którym mowa w art. 315 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach) określony w decyzji wydanej wobec obywatela Ukrainy, przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., ulega on przedłużeniu z mocy prawa o okres 18 miesięcy.
  • Jeżeli ostatni dzień okresu ważności: kart pobytu, polskich dokumentów tożsamości obywatela Ukrainy, dokumentów „zgoda na pobyt tolerowany” wydanych obywatelom Ukrainy przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., ulega on przedłużeniu z mocy prawa o okres 18 miesięcy.
  • Jeżeli ostatni dzień dopuszczalnego okresu pobytu obywatela Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej: na podstawie wizy Schengen wydanej przez organ polski, na podstawie wizy wydanej przez inne państwo obszaru Schengen, na podstawie dokumentu pobytowego, o którym mowa w art. 1 ust. 2 lit. a rozporządzenia Rady (WE) nr 1030/2002 z dnia 13 czerwca 2002 r. ustanawiającego jednolity wzór dokumentów pobytowych dla obywateli państw trzecich (Dz. Urz. UE L 157 z 15.06.2002, str. 1, z późn. zm.), wydanego przez właściwy organ innego państwa obszaru Schengen, albo innego dokumentu pobytowego wydanego przez organ tego państwa, uprawniającego do podróży po terytorium innych państw tego obszaru, w ramach ruchu bezwizowego przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., a pobyt ten rozpoczął się przed tym dniem, jego pobyt na tym terytorium uznaje się za legalny przez okres 18 miesięcy.

Jednakże osoby wskazane powyżej, pomimo legalności ich pobytu, nie będą beneficjentami specustawy.

Jak zatem widać, każdorazowa sytuacja obywatela Ukrainy, który znalazł się na terytorium RP wymaga indywidualnej analizy, zwłaszcza w zakresie przysługujących danej osobie uprawnień.

Anna Wierzchowska, adwokat z kancelarii SW Kancelaria Adwokacka Szczukiewicz Wierzchowska.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.