Skargę do Trybunału wniósł obywatel Chorwacji, były lokalny przedstawiciel chorwackiego związku funkcjonariuszy służby celnej. Związek ten był jednym z dwóch związków zawodowych funkcjonariuszy służby celnej w Chorwacji, a w jednostce służbowej skarżącego liczył sobie 30 członków zrzeszonych na zasadzie wyłącznie wolicjonalnej.
Odmowa przyjęcia nowych członków, a potem sprawa karna
W 2007 r. skarżący - jako lokalny przedstawiciel związku - odmówił przyjęcia 15 kolejnych członków do tejże organizacji. Decyzja została uzasadniona wolą pozostałych członków oddziału lokalnego, którzy nie chcieli poszerzać członkostwa organizacji w tym momencie (lecz w terminie późniejszym). Decyzja ta została jednak uchylona przez prezesa centrali związku, a skarżący usunięty ze stanowiska lokalnego przedstawiciela związku. Nadto, centrala związku złożyła zawiadomienie o popełnieniu przez skarżącego przestępstwa w postaci uniemożliwienia przystąpienia do związku 15 kandydatom, za co skarżący został ostatecznie skazany na karę czterech miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu. Przed Trybunałem skarżący zarzucił, iż ten stan rzeczy stanowił naruszenie wolności do zrzeszania się, chronionej w art. 11 Konwencji o prawach człowieka.
Trybunał zgodził się ze skarżącym i potwierdził naruszenie art. 11 Konwencji.
Czytaj też: Obowiązki informacyjne pracodawcy wobec zakładowej organizacji związkowej >
Ograniczenia prawa do stowarzyszania się muszą spełniać określone warunki
Zdaniem Trybunału poza sporem w niniejszej sprawie było to, iż skazanie karne stanowiło ingerencję w prawo do stowarzyszania się skarżącego, a ingerencja ta była przewidziana w ustawie zgodnie z wymogiem art. 11 ust. 2 Konwencji (a konkretnie w chorwackim kodeksie karnym). Jednakże, aby ingerencja taka była zgodna z Konwencją, nie tylko musi być przewidziana w ustawie krajowej, lecz również musi spełniać inne warunki takie jak proporcjonalność, niezbędność w demokratycznym społeczeństwie, oraz realizować jeden z uprawnionych celów wskazanych w art. 11 ust. 2 Konwencji.
Czytaj także: Czy to na pewno związek - problemy nie tylko z liczebnością>>
Sąd ma obowiązek uzasadnić skazanie karne
W swym rozstrzygnięciu Trybunał odniósł się jednakże przede wszystkim do uzasadnienia rozstrzygnięć sądów chorwackich, które uznał za niewystarczające. Sądy te nie przedstawiły szczegółowej analizy okoliczności sprawy w kontekście zasad wypracowanych przez Trybunał na podstawie art. 11 Konwencji. Sądy nie omówiły zgodności działań skarżącego z wewnętrznym regulaminem i statutem związku zawodowego, które dawały mu prawo do podejmowania działań zmierzających do ochrony interesów członków związku zawodowego. Sądy nie odniosły się również do konfliktu w strukturach związku oraz jego możliwego wpływu na wynik sprawy. Sądy oddaliły także wnioski dowodowe skarżącego bez podania ku temu ważnego powodu. Nadto Trybunał wskazał, iż członkostwo w związku nie miało charakteru obowiązkowego, które wykluczałoby możliwość wykonywania określonego zawodu w przypadku osoby nieprzyjętej do takiej organizacji. Potencjalni członkowie mogli również przystąpić do innego związku funkcjonariuszy służby celnej. Wreszcie, intencją skarżącego nie było permanentne odrzucenie ich kandydatur, lecz wstrzymanie się z odnośną procedurą przyjmowania nowych członków do kolejnego walnego zebrania członków związku. W tym świetle Trybunał uznał jego skazanie za nieuzasadnione, z naruszeniem art. 11 Konwencji.
Czytaj też: Ochrona stosunku prawnego działacza związkowego >
Związek sam decyduje, kto do niego należy
Omawiany wyrok stanowi cenną wskazówkę interpretacyjną w kontekście art. 35 polskiej ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych. Regulacja ta przewiduje sankcje karne za naruszanie wolności związkowej. Jakkolwiek nie jest w prawie polskim znana koncepcja karania za uniemożliwienie przystąpienia do związku zawodowego, to trzeba pamiętać o zasadach samorządności związków zawodowych, które co do zasady samodzielnie decydują o regułach przystępowania do grona członków związku. Odstępstwa od tej zasady są możliwe jedynie w drodze wyjątku.
Vlahov przeciwko Chorwacji - wyrok ETPC z dnia 5 maja 2022 r., skarga nr 31163/13.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.