Za nami pierwsze dwa tygodnie zamknięcia placówek edukacyjnych w związku z epidemią koronawirusa. W związku z zamknięciem żłóbków, przedszkoli, szkół i klubów dziecięcych, rodzice musieli zająć się swoimi dziećmi. I choć ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem do lat 8, przysługuje dodatkowy, 14-dniowy zasiłek opiekuńczy, który został wydłużony, wciąż pojawia się wiele pytań i wątpliwości, co do przyznawanego zasiłku. Wyjaśnijmy zatem najważniejsze kwestie na podstawie pytań, jakie się pojawiają w tej sprawie.
Czytaj również: ZUS: już ponad 235 tys. wniosków o dodatkowy zasiłek opiekuńczy
Przypomnijmy tylko, że zasady przyznawania zasiłku zostały określone w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zgodnie z przepisami zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu (rodzicowi, opiekunowi prawnemu), który jest objęty ubezpieczeniem chorobowym, zarówno obowiązkowo, jak i dobrowolnie.
Co ważne, po zmianie tych przepisów dokonanej nowelizacją specustawy w sprawie zwalczania koronawirusa, ten dodatkowy, 14-dniowy zasiłek opiekuńczy przysługuje obecnie (dokładnie - od 26 marca br.) także ubezpieczonym rodzicom dzieci: do 16 lat, które mają orzeczenie o niepełnosprawności, dzieci do 18 lat, które mają orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności oraz tych, które mają orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Nowe przepisy przyznają także prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego ubezpieczonym rodzicom lub opiekunom osób pełnoletnich niepełnosprawnych, zwolnionym od wykonywania pracy z powodu konieczności zapewnienia opieki nad taką osobą w przypadku zamknięcia z powodu koronawirusa placówki, do której uczęszcza dorosła osoba niepełnosprawna.
Czytaj również: Zasiłek opiekuńczy także na niepełnosprawnych
Czy jeżeli miałem zaplanowany urlop wypoczynkowy, ale skorzystałem z opieki nad dzieckiem do lat 8, urlop powinien zostać przesunięty?
Zgodnie z art. 165 Kodeksu pracy, jeżeli urlop nie został rozpoczęty z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność pracownika w pracy, to wówczas termin rozpoczęcia urlopu może zostać przesunięty. Taką okolicznością jest niewątpliwie konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem do lat 8. Okoliczności, które zobowiązują pracodawcę do przesunięcia terminu rozpoczęcia urlopu na termin późniejszy określone zostały w art. 165 Kodeksu pracy i mają charakter przykładowy.
Czy jeżeli korzystam z urlopu wypoczynkowego a w jego trakcie skorzystam z opieki na dziecko, to czy niewykorzystaną część urlopu pracodawca powinien mi udzielić w późniejszym terminie?
Niestety nie. Art. 166 Kodeksu pracy nakazuje pracodawcy udzielić niewykorzystanej części urlopu w terminie późniejszym tylko w przypadku: czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, urlopu macierzyńskiego oraz odbywania ćwiczeń wojskowych, przeszkolenia wojskowego lub pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, przez czas do 3 miesięcy. Ustawodawca nie przewidział więc sytuacji udzielenia niewykorzystanej części urlopu w terminie późniejszym, gdy pracownik zmuszony jest skorzystać z opieki nad dzieckiem w trakcie swojego urlopu wypoczynkowego.
Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 1/2020 >>
Czy w trakcie urlopu wypoczynkowego mogę skorzystać z opieki na dziecko i otrzymać zasiłek opiekuńczy?
Zgodnie z art. 35 w związku z art. 12 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zasiłek opiekuńczy nie przysługuje za okres, w którym pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Skorzystanie w trakcie urlopu wypoczynkowego z opieki na dziecko nie przerywa trwania urlopu wypoczynkowego. Jeżeli pracownik przebywa na urlopie, otrzymuje wynagrodzenie urlopowe i wówczas nie przysługuje mu zasiłek opiekuńczy.
Jak należy liczyć wiek dziecka: do dnia ukończenia przez dziecko 8 lat, czy też do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończyło 8 lat?
Ważny jest faktyczny wiek dziecka. Opieka nad dzieckiem do lat 8 przysługuje do dnia ukończenia przez to dziecko 8 roku życia, czyli prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje do dnia jego urodzin.
Mój współmałżonek prowadzi działalność gospodarczą nieewidencjonowaną w rozumieniu art. 5 Prawa przedsiębiorców. Czy mogę skorzystać z opieki na dziecko do lat 8?
Tak. Zgodnie z art. 34 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku.
W orzecznictwie podkreśla się, że chodzi także o faktyczną niemożność sprawowania opieki, czyli inne obowiązki uniemożliwiające opiekę, takie jak konieczność sprawowania opieki nad pozostałymi dziećmi lub też inne zajęcia, także działalność podejmowana w ramach działalności nieewidencjonowanej – rękodzieło, na które jest obecnie zapotrzebowanie, wolontariat itp. Konieczne jest jednak posiadanie dowodów potwierdzających zaangażowanie drugiego z rodziców w tym czasie, które potwierdzi niemożność sprawowania osobistej opieki.
Czy przysługuje mi opieka nad dzieckiem, jeśli mieszkam z innymi członkami rodziny w jednym domu, np. moimi rodzicami?
Oczywiście. Dziadkowie dziecka nie mają obowiązku sprawowania opieki nad tym dzieckiem, ponieważ nie są do tego zobowiązani według przepisów prawa. Ponadto nie mają takiego obowiązku i co istotne, nie muszą na to wyrazić zgody.
Karolina Wojtas, aplikant adwokacki, kancelaria Duraj Reck i Partnerzy
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
