Sytuacja w tej sprawie dotyczyła górnika Jerzego S. , który przepracował 25 lat, w tym 15 pod ziemią, ale dwukrotnie uległ wypadkowi przy pracy.
Czytaj: SN: Górnik otrzyma rentę wyrównawczą, mimo ugody>>
Wystąpił on ze skargą do sądu pracy przeciwko pracodawcy - kopalni Lubelski Węgiel Bodanka S.A. żądając renty wyrównawczej oraz odszkodowania. Wyliczenie tej renty wpływało na wysokość emerytury.
Podstawą tych żądań były wypadki w kopalni z 1984 roku i następny z 1988 r., w wyniku których powód stał się całkowicie niezdolny do pracy (w 2010 r.). W tym czasie pobierał rentę powypadkową przyznaną przez ZUS na stałe.
Według orzecznictwa SN podstawę ustalenia wysokości renty wyrównawczej stanowi wysokość spodziewanego wynagrodzenia, pomniejszonego o wynagrodzenie, które pracownik może uzyskać wykorzystując ograniczoną zdolność do pracy, bez względu na aktualną sytuację na rynku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 5 września 2001 r., II UKN 534/00, OSNAPiUS 2003 nr 11, poz. 274).
Czytaj w LEX: Czy pracodawca wypłaca rentę wyrównawcza, jeżeli były pracownik przeszedł na emeryturę? >
Spór o rentę wyrównawczą
W sądzie Jerzy S. domagał się wypłaty renty wyrównawczej:
- od lutego 2002 r. do listopada 2008 r. oraz
- od listopada 2008 r. do sierpnia 2010 r.
Wysokość renty miała być obliczona według różnicy sum wypłacanych i sumy, którą by powód uzyskał, gdyby nie uległ wypadkowi. Była to różnica jaką hipotetycznie Jerzy S. otrzymywał by, gdyby osiągnął 50 lat i wtedy, gdyby po osiągnięciu wieku emerytalnego pracował nadal do 55 roku życia. Różnica między świadczeniem korzystnym a wypłacanym z ZUS. Warto dodać, że pozwana kopalnia dobrowolnie płaciła górnikowi świadczenia wyrównawcze, ale powód wystąpił o więcej.
Sprawdź w LEX: Czy jest możliwa kapitalizacja renty przyznanej na mocy wyroku sądu i wypłaty jednorazowej kwoty pieniężnej? >
Sądy przychylają się do pozwu
Sąd pierwszej instancji zasądził rentę wyrównawczą zgodnie z pozwem, tj. różnicę między emeryturą górniczą, która górnik mógłby uzyskać w wieku 50 lat, od listopada 2011 r. a korzystniejszą emeryturą, która hipotetycznie by otrzymywał, gdyby nie wypadek. Sąd Okręgowy w Lublinie w wyroku z 24 stycznia 2018 r. potwierdził argumenty sądu I instancji i utrzymał wyrok w mocy.
Hipotetyczne sumy, liczone dwa razy
W skardze kasacyjnej pozwana kopalnia zarzuciła wyrokowi sądu okręgowego:
- naruszenie procedury cywilnej przez nie wyjaśnienie przyjętej metody liczenia renty
- naruszenie art. 444 par. 2 kc - odszkodowanie
- błędną interpretację art. 361 kc - "naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono".
Zasadnicze zagadnienie sprowadzało się do odpowiedzi, czy przy obliczaniu renty wyrównawczej na skutek wypadku przy pracy, możliwe jest przyjęcie dwóch hipotetycznych dat przejścia na emeryturę górniczą w wieku 50 i 55 lat? Czy możliwe jest ustalenie nabycia dwóch różnych świadczeń?
Pełnomocnik kopalni radca prawny Andrzej Wrona przekonywał SN, że wyroki, które zapadły w dwóch instancjach ewidentnie naruszają prawo. Nie można było bowiem ponownie, po raz drugi wyliczać hipotetycznej daty przejścia górnika na emeryturę.
Pełnomocnik powoda adwokat Jan Kokot odpowiedział na ten zarzut, że art. 444 par. 2 kc pozwala na nowo zasądzić rentę i ocenić sytuację człowieka po wypadku. Nie wolno popadać w automatyzm.
Zobacz procedurę w LEX: Świadczenia uzupełniające od pracodawcy w związku z wypadkiem przy pracy >
SN zgadza się z powodem
Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN oddaliła skargę kasacyjną pracodawcy. Jak powiedział sędzia sprawozdawca Zbigniew Myszka, prawo nie zabraniało zasądzenia renty wyrównawczej dla górnika w wieku 50 lat, a następnie jako hipotetycznej - jaka by powód uzyskał w wieku 55 lat, gdyby do wypadku nie doszło.
- Gdyby powód nie uległ wypadkowi, mógłby pracować dalej przy zawieszeniu emerytury i następnie uzyskać wyższą emeryturę po 5 latach - powiedział sędzia Myszka. Ta zasada obowiązuje wszystkich pracowników; po uzyskaniu wieku emerytalnego mogą kontynuować pracę.
Sprawdź w LEX: Czy podjęcie dodatkowego zatrudnienia spowoduje zmniejszenie kwoty renty wyrównawczej? >
Miał zastosowanie zatem art. 444 par. 2 kc, który mówi, że "jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty".
W rezultacie Sąd Najwyższy orzekł, że górnikowi po wypadku przy pracy, który spowodował całkowitą niezdolność do pracy przysługuje prawo do renty wyrównawczej wyliczonej jako różnica między wyliczoną korzystną emeryturą w wieku 50 lat z uwzględnieniem hipotetycznej emerytury a kwotami pobieranymi z ZUS.
Sygnatura akt III PK 170/18, wyrok z 13 lutego 2020 r.
