Do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów został właśnie wpisany projekt ustawy o świadczeniu honorowym z tytułu ukończenia 100 lat życia (nr UD11). Za jego przygotowanie odpowiada Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej i wiceminister Sebastian Gajewski.

Czytaj również: Będzie druga waloryzacja rent i emerytur w roku oraz wyższy zasiłek pogrzebowy>>

Cele projektu

- Świadczenia dla osób, które ukończyły 100 lat życia, przyznawane są przez Prezesa ZUS na mocy decyzji podjętej przez Prezesa Rady Ministrów w 1972 r. Zasadność jej stosowania była potwierdzana przez kolejnych ministrów właściwych do spraw zabezpieczenia społecznego. Świadczenia te traktowane są jako świadczenia w drodze wyjątku, o których mowa w art. 83 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, choć – co należy podkreślić – nie wszystkie osoby, które ukończyły 100 lat, spełniają przesłanki określone w tym przepisie. Prezes ZUS przyznaje takie świadczenia nie tylko osobom pobierającym świadczenia z ZUS, ale również osobom uprawnionym do wojskowej lub policyjnej emerytury i renty inwalidzkiej, a więc byłym żołnierzom zawodowym oraz funkcjonariuszom Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej. Wypłata świadczenia realizowana jest przez odpowiedni organ emerytalny. Do końca 1992 r. Prezes ZUS przyznawał też rolnikom świadczenia w drodze wyjątku dla osób, które ukończyły 100 lat życia. Od 1 stycznia 1993 r. – na podstawie decyzji ówczesnego Ministra Rolnictwa uzgodnionej z Biurem Prawnym Kancelarii Prezesa Rady Ministrów – świadczenie to przyznaje i wypłaca Prezes KRUS – wyjaśnia Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wyjaśniając cele projektu oraz informując o przyczynach i potrzebie rozwiązań planowanych w projekcie.

Jak twierdzi MRPiPS, w obecnych realiach konstytucyjnych zasady i tryb przyznawania świadczenia honorowego powinny być jednak uregulowane w ustawie, nie zaś – w akcie prawa wewnętrznego, podjętym kilkadziesiąt lat temu w innych realiach ustrojowych. - Obowiązująca Konstytucja z jednej strony wskazuje bowiem wyraźnie, że zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty (art. 93 ust. 1 Konstytucji), z drugiej natomiast – że nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli (art. 93 ust. 2 Konstytucji). W rezultacie aktualnie istnieje istotna potrzeba, by prawo do świadczenia honorowego jako przysługujące jednostce prawo do świadczenia z zabezpieczenia społecznego, o którym rozstrzyga organ władzy publicznej, było wprost i wyraźnie – zarówno w aspekcie materialnoprawnym, jak i proceduralnym – uregulowane w ustawie – przekonują projektodawcy.

Jak dalej wyjaśniają autorzy projektu, projektowana regulacja nie jest motywowana wyłącznie dążeniem do zapewnienia pełnej zgodności z Konstytucją utrwalonej praktyki w zakresie przyznawania świadczenia honorowego. Jej celem jest bowiem także zapewnienie pewności i przewidywalności sytuacji prawnej najstarszej części społeczeństwa. Aktualnie bowiem utrzymanie świadczenia honorowego uzależnione jest od potwierdzenia przez każdego, kolejnego ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego decyzji Prezesa Rady Ministrów z 1972 r. Projekt zmierza także do wyczerpującego uregulowania postępowania poprzedzającego przyznanie świadczenia honorowego. Obecnie bowiem kwestie regulowane są szczątkowo za pomocą aktów wewnętrznych obowiązujących w ZUS i KRUS.

- To dobrze, że pojawia się ta ustawa. Warto uregulować tego rodzaju świadczenia w drodze ustawy, żeby nie było wątpliwości, jaka jest podstawa wypłaty świadczenia dla osób, które kończą 100 lat. szczególnie, że rośnie i rosnąć będzie liczba osób, którzy będą osiągali 100 rok życia i nabywały prawo do takiego świadczenia – ocenia Oskar Sobolewski, ekspert emerytalny i rynku pracy w HRK Payroll Consulting, założyciel Debaty Emerytalnej. 

 

Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 1/2024

Sprawdź  

Planowane rozwiązania

Według MRPiPS, projektowana ustawa reguluje prawo do świadczenia honorowego dla osób posiadających obywatelstwo polskie, które ukończyły 100 lat życia. - Zgodnie z projektem prawo do świadczenia przysługiwać będzie na dotychczasowych zasadach: niezależnie od prawa do świadczenia emerytalno-rentowego. W razie zbiegu u jednej osoby prawa do więcej niż jednego świadczenia o charakterze emerytalno-rentowym, wypłacane byłoby tylko jedno świadczenie honorowe z tytułu ukończenia 100 lat życia. W takim przypadku, w razie zbiegu prawa do świadczeń, które są wypłacane przez dwa organy emerytalno-rentowe, decyzje w sprawie świadczenia honorowego z tytułu ukończenia 100 lat życia wydaje i świadczenie to wypłaca ZUS – zapowiada resort. I deklaruje, że świadczenie honorowe z tytułu ukończenia 100 lat życia przysługiwałoby osobom posiadającym obywatelstwo polskie, które ukończyły 100 lat życia i które w ostatnim dniu miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty tego świadczenia mają prawo do świadczenia o charakterze emerytalno-rentowym. Proponuje się, by prawo do świadczenia honorowego z tytułu ukończenia 100 lat życia przyznawane było z urzędu.

Świadczenie honorowe przysługiwałoby również obywatelom polskim, którzy nie posiadają prawa do świadczeń emerytalno-rentowych wymienionych w art. 2 projektowanej ustawy. W tych przypadkach prawo do świadczenia honorowego przyznawane byłoby na wniosek.

Projektowana regulacja przewiduje pełne unormowanie prawne świadczenia honorowego.
Przewidziano ponadto by, tak jak do tej pory, świadczenie honorowe z tytułu ukończenia 100 lat życia przyznawane było w kwocie stałej odpowiadającej wysokości kwoty bazowej obowiązującej w dniu ukończenia 100 lat. Świadczenie to nie podlegałoby waloryzacji i finansowane byłoby ze środków budżetu państwa (tak jak obecnie).

W projektowanej ustawie proponuje się, aby świadczenie honorowe z tytułu ukończenia 100 lat życia wypłacał organ wypłacający już osobie uprawnionej świadczenie o charakterze emerytalno-rentowym. Oznacza to, że świadczenie wypłacałyby:

  • emerytom i rencistom pobierającym świadczenia emerytalno-rentowe z ZUS, osobom, które nie mają prawa do świadczeń emerytalno-rentowych, oraz osobom uprawnionym do więcej niż jednego prawa do świadczenia emerytalno-rentowego - ZUS,
  • - emerytom i rencistom pobierającym świadczenia emerytalno-rentowe z KRUS - KRUS,
  • emerytom i rencistom wojskowym – wojskowy organ emerytalny,
  • funkcjonariuszom Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej – organ emerytalny właściwy dla funkcjonariuszy oraz członków ich rodzin.

Projekt zakłada, że świadczenie honorowe z tytułu ukończenia 100 lat życia będzie podlegało opodatkowaniu na zasadach ogólnych oraz od świadczenia tego potrącana będzie składka na ubezpieczenie zdrowotne.

Ponadto w projekcie ustawy proponuje się odesłanie, w kwestiach nieuregulowanych, do przepisów:

  • ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników,
  • ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, z wyjątkiem art. 46 tej ustawy,
  • ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, z wyjątkiem art. 47 tej ustawy,
  • ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z wyjątkiem art. 136 tej ustawy.


- Zgodnie z projektem, świadczenie w drodze wyjątku dla osób, które ukończyły 100 lat życia, przyznane przez Prezesa ZUS oraz Prezesa KRUS przed wejściem w życie niniejszej ustawy, przysługiwałoby w dotychczasowej wysokości i od dnia wejścia w życie ustawy stałoby się świadczeniem honorowym z tytułu ukończenia 100 lat życia – czytamy.

W projekcie uregulowana została również sytuacja osób, które osiągnęły wiek 100 lat przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i nie uzyskały z tego tytułu świadczenia. W takim przypadku zastosowane zostaną do nich przepisy projektowanej ustawy.

Rząd ma przyjąć projekt w II kwartale 2024 r.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.