Temperatury dochodzące do 34-35 stopni Celsjusza powoli zaczynają nam już powszednieć, ale o ile nad morzem, nad jeziorem czy na biwaku w lesie można je wytrzymać, to gorzej je znieść w mieście, zwłaszcza gdy przychodzi nam pracować w nieklimatyzowanych pomieszczeniach. Wtedy nie tylko w drodze do pracy jedyną rzeczą, o której marzy pracownik, jest wejście pod prysznic. Niektórzy zaczęli wręcz zastanawiać się, czy upał może być argumentem przemawiającym za pracą zdalną, a jeśli tak, to, czy pracodawca może polecić w takie dni wykonywanie pracy zdalnej, czy to raczej pracownik powinien zawnioskować w ramach np. przysługującego mu w roku kalendarzowym limitu 24 dni okazjonalnej pracy zdalnej.
Sprawdź w LEX: Czy pracownik może wnioskować o pracę zdalną hybrydową w proporcji 6 godz. praca stacjonarna 2 godz. praca zdalna każdego dnia? >
- Wystąpienie przez pracownika z wnioskiem o pracę zdalną z powodu wysokich temperatur nie wiąże pracodawcy. Oczywiście uzasadnienie w tym zakresie, w szczególności zawarte we wniosku o pracę okazjonalną, której wymiar nie może przekraczać 24 dni w ciągu roku, może wpłynąć na pozytywną decyzję pracodawcy, ale nie wiąże go w jakikolwiek sposób – mówi serwisowi Prawo.pl dr hab. Małgorzata Kurzynoga, prof. UŁ, radca prawny i partner w kancelarii Baran Książek Bigaj.
WZÓR DOKUMENTU: Wniosek pracownika o okazjonalną pracę zdalną >
Czytaj również:
Praca zdalna na polecenie pracodawcy możliwa też w święta>>
Praca zdalna naprzemienna - problemem zakres „naprzemienności”>>
Upały siłą wyższą?
Zgodnie z art. 67(13) par. 3 kodeksu pracy (dalej: K.p.), wykonywanie pracy zdalnej na polecenie pracodawcy może mieć miejsce jedynie w określonych przypadkach. A mianowicie:
- w okresie obowiązywania stanu nadzwyczajnego (np. stanu klęski żywiołowej), stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu, lub
- w okresie, w którym z powodu siły wyższej zapewnienie przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w dotychczasowym miejscu pracy pracownika nie jest czasowo możliwe.
Zobacz wzór dokumentu: Polecenie pracodawcy w sprawie pracy zdalnej >
- W prawie polskim przyjmuje się obiektywne ujęcie siły wyższej, zgodnie z którym jest ona zdarzeniem zewnętrznym, którego nie da się przewidzieć, ani też - nawet w razie przewidzenia - nie da się zapobiec jego skutkom. Ponadto, przyjmuje się, że cechą siły wyższej jest nadzwyczajność. Ma ona być również powszechna, dlatego też w wyroku z 8 marca 2012 r. (sygn. akt V CSK 165/11, LEX nr 1213430) Sąd Najwyższy nie uznał za działanie siły wyższej (w kontekście zawieszenia biegu przedawnienia) wypadku drogowego, którego ofiarą był uprawniony oraz zawinionego zachowania innego uczestnika ruchu drogowego, które było przyczyną wypadku. SN stwierdził, że żadne z tych zdarzeń „nie wykazuje odpowiedniej przemożności, nie jest nieuchronne, ani nadzwyczajne i niemożliwe do przewidzenia”. Przyznać jednak należy, że art. 67 (13) par. 3 k.p. zakłada jednak pewną relatywizację siły wyższej do sytuacji konkretnego pracodawcy, ponieważ ocena dotyczy możliwości zapewnienia odpowiednich warunków pracy właśnie przez konkretnego pracodawcę. Siłę wyższą należy zatem obiektywizować, ale odnosimy ją do sytuacji konkretnego podmiotu – podkreśla prof. Malgorzata Kurzynoga.
Jak twierdzi, w kontekście ogłaszanych przez IMGW ostrzeżeń i komunikatów meteorologicznych można uznać, że wysokie temperatury nie są zjawiskiem nieprzewidywalnym. Niemniej jednak przyjmuje się, że fakt przewidzenia zdarzenia nie wyklucza uznania go za siłę wyższą, jeśli nie można go uniknąć. - W kontekście cywilistycznego ujęcia siły wyższej upały nie mogą zostać zakwalifikowane jako siła wyższa, nawet dłuższe i uciążliwe (bo stanowią element powtarzalny pogody), chyba że doszłoby do zdarzeń radykalnie silniejszych niż średnia z ostatnich lat, co ma miejsce co jakiś czas w Europie (np. szacuje się, że niespotykana wcześniej fala upałów we Francji w 2003 r. była przyczyną śmierci ponad 15 tysięcy osób) – wskazuje.
Zdaniem prof. Kurzynogi, o ile wysokie temperatury zasadniczo nie mogą być przyczyną wydania polecenia pracy zdalnej, o tyle w obecnym stanie prawnym pracodawca ma pewne możliwości wydania takiego polecenia w okresie letnim. Ponieważ 1 lipca 2023 r. został zniesiony stan zagrożenia epidemicznego, pracodawca może do końca września br. wydać polecenie pracy zdalnej korzystając z możliwości wydania takiego polecenia w okresie 3 miesięcy po odwołaniu takiego stanu. - Należy jednak pamiętać, że polecenie pracy zdalnej jest możliwe, jeśli pracownik bezpośrednio przed jego wydaniem złoży oświadczenie w postaci papierowej lub elektronicznej, że posiada warunki lokalowe i techniczne do wykonywania pracy zdalnej – przypomina prof. Małgorzata Kurzynoga.
Zobacz nagranie szkolenia w LEX: Nowe zasady pracy zdalnej >
Czy warunki pracy w domu muszą być lepsze niż w biurze?
- Przy pracy zdalnej obowiązuje zasada uzgodnienia jej wykonywania między pracodawcą a pracownikiem. Jednostronne jej polecenie przez pracodawcę jest natomiast możliwe w ściśle określonych w kodeksie pracy przypadkach – przypomina Katarzyna Siemienkiewicz, ekspert ds. prawa pracy Pracodawców RP. Jej zdaniem upały mogą być argumentem za wysłaniem pracowników na pracę zdalną, ale przestrzega też pracodawców przed ewentualnym ryzykiem, jakie przy tej okazji może się pojawić. – Uzgodnienie pracy zdalnej w upały może wchodzić w grę, gdy w biurze nie ma np. klimatyzacji. Jeśli jest, to trudno będzie argumentować pracownikowi, że warunki w domu będzie miał lepsze zważywszy, że w miejscu zamieszkania pracownika rzadko jest klimatyzacja. Jeśli taki pracownik będzie miał zawał serca w domu, to tak jak w przypadku pracy w biurze, pracodawca ma obowiązek powołania zespołu powypadkowego, który będzie musiał m.in. odpowiedzieć na pytanie, czy do tego wypadku by doszło, gdyby pracownik pracował w klimatyzowanym pomieszczeniu w zakładzie pracy – podkreśla Katarzyna Siemienkiewicz. I dodaje: - Pracodawca, godząc się na pracę zdalną pracownika w upały, powinien więc tak naprawdę ustalić, jakie warunki do pracy będzie miał pracownik w domu, a po drugie – czy te warunki nie będą gorsze niż miałby w biurze.
Zobacz wzór dokumentu: Oświadczenie pracownika o posiadaniu warunków lokalowych i technicznych do wykonywania pracy zdalnej >
Odrębna kwestia to – jak twierdzi ekspert ds. pracy Pracodawców RP – brak określenia w przepisach maksymalnej temperatury, w której dopuszczone jest wykonywanie pracy. – Obiektywne warunki zewnętrzne sprawiają, że taką dyskusję trzeba podjąć. Ja w każdym razie jestem zdania, że warto zaangażować środowisko pracowników i pracodawców, a także lekarzy i naukowców w tę debatę - mówi Katarzyna Siemienkiewicz.
Sprawdź również książkę: Praca zdalna. Komentarz do nowelizacji Kodeksu pracy. Wzory >>
A może okazjonalna praca zdalna?
Inną formą, po którą sięgnąć może pracownik chcący pracować w dniu upalne w domu, jest okazjonalna praca zdalna. Na mocy art. 67 (33) par. 1 K.p., praca zdalna może być wykonywana okazjonalnie, na wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej, w wymiarze nieprzekraczającym 24 dni w roku kalendarzowym. Do tej pracy zdalnej nie stosuje się przepisów art. 67(19) - 67(24) oraz art. 67(31) par. 3 K.p. (czyli regulacji mówiących m.in. o uzgadnianiu wykonywania pracy zdalnej, określaniu zasad wykonywania pracy zdalnej w porozumieniu czy obowiązku pracodawcy zapewnienia pracownikom materiałów i narzędzi oraz zwrotu kosztów bezpośrednio związanych z pracą zdalną). Natomiast w myśl par. 3, kontrola jej wykonywania, kontrola w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy lub kontrola przestrzegania wymogów w zakresie bezpieczeństwa i ochrony informacji, w tym procedur ochrony danych osobowych, odbywa się na zasadach ustalonych z pracownikiem.
Zobacz procedurę: Praca zdalna na wniosek pracownika >
- W tym celu ustawodawca wprowadził pracę zdalną okazjonalną. Co prawda jest to tylko 24 dni w roku kalendarzowym, ale moim zdaniem w upalne dni pracownik może zawnioskować o tę formę pracy, uwzględniając np. kwestie dojazdu – mówi Robert Lisicki, radca prawny, dyrektor departamentu pracy Konfederacji Lewiatan. I dodaje: - Pracodawca musi jednak pamiętać, że praca zdalna okazjonalna wymaga spełnienia pewnych wymagań, m.in. odebrania od pracownika oświadczeń, iż zapoznał się z informacją nt. BHP i miejsce wskazane przez pracownika spełnia odpowiednie warunki.
Sprawdź w LEX:
Czy można odpracować wyjście prywatne w formie pracy zdalnej? >
W jakim czasie pracodawca powinien rozpatrzyć wniosek o pracę zdalną? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
