Oszustwo w oświadczeniu o dochodach nie zawsze pozbawi prawa do świadczeń z ZFŚS

Pracodawcy często zastanawiają się, czy możliwe jest pozbawienie pracownika prawa do świadczeń z ZFŚS za złożenie nieprawdziwego oświadczenia o dochodach. Sprawdź co na ten temat mówi ekspertSerwisu Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

Obowiązująca ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn.: Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 z późn. zm.)- dalej u.z.f.ś.s. w art. 8 ust. 1-2 uzależnia przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z ZFŚS od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej podmiotów uprawnionych.

Sprawdź po jakim czasie  przedawniają się zobowiązania wobec pracowników z tytułu ZFŚS

Jednocześnie powyższa ustawa nakłada na pracodawców obowiązek ustalenia zasad korzystania z ZFŚS w regulaminie tego funduszu.

Co w konsekwencji oznacza, że regulamin powinien określać rodzaje świadczeń, zasady ich wykorzystywania, rozliczania, przyznawania i ubiegania się o te świadczenia oraz sankcje za brak określonych działań, działania niezgodne z postanowieniami regulaminu ze strony podmiotów uprawnionych.

Powstaje więc praktyczne pytanie o jakie sankcje chodzi i jak daleko idące mogą być ich skutki.

Zobacz także: Odpis na ZFŚS w 2015 roku pozostaje bez zmian

Co do zasady rozdział środków z ZFŚS jest decyzją uznaniową pracodawcy popartą sytuacją ekonomiczną, życiową, socjalną osób uprawnionych. To co jest istotne w omawianym temacie to fakt, że głównym czynnikiem wpływającym na określone uprawnienia z ZFŚS jest sytuacja materialna, ekonomiczna i wystąpienie określonych okoliczności od spełnienia których uzależnione jest przyznanie tych świadczeń. Właśnie kryterium socjalne jest tym, które najpełniej ma oddawać rolę funduszu, którego zadaniem jest niesienie pomocy osobom uprawnionym w trudniej sytuacji życiowej, finansowej.

Z powyższego wynika, że osoba uprawniona musi uprawdopodobnić fakt , że znalazła się w trudnej sytuacji życiowej, materialnej, socjalnej. Może to zrobić na różne sposoby, które powinny być określone w regulaminie ZFŚS. Pracodawca powinien sprecyzować jak pracownik ma udokumentować swoją trudną sytuację i wystąpienie okoliczności od których uzależnia się przyznanie świadczeń. Regulamin powinien też określić jakie konsekwencje grożą za złamanie powyższych postanowień.

Ale czy w odniesieniu do wszystkich świadczeń można wyciągać negatywne konsekwencje za oszustwo ze strony podmiotu uprawnionego.

Zastanówmy się nad poszczególnymi wariantami:

Przykład 1

Pracownik do celów otrzymania zapomogi losowej ma obowiązek uprawdopodobnić, że dana sytuacja ma miejsce i wpływ na jego sytuację socjalną, materialną, życiową. W tym celu pracownik  donosi dokumenty potwierdzające chorobę członka rodziny ale zataja fakt wysokości dochodów swojego współmałżonka. Pracodawca dowiaduje się o tym fakcie i ostatecznie po ustaleniu faktów i przedstawieniu określonych dokumentów przez pracownika wynika z nich, że można przyznać zapomogę pracownikowi ale nie w wysokości przyznanej pierwotnie.

Czy w takiej sytuacji regulamin może przewidywać sankcję w postaci pozbawienia pracownika ze świadczeń (zapomóg) z ZFŚS?

Zobacz także: Regulaminy jako podstawa działania firmy

Zdaniem autorki taka sytuacja nie jest możliwa, ponieważ sama ustawa nie wskazuje na zastosowanie takiej kary. Z drugiej strony w sytuacji, gdy za jakiś czas ten sam pracownik znajdzie się w trudniej sytuacji, którą pracodawca potwierdzi po weryfikacji wniosku o zapomogę, to oszustwo w pierwszym przypadku nie może rzutować na uprawnienie tego pracownika.

W pierwszej sytuacji pracodawca powinien zażądać zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, lub  świadczeń pobranych przez nieuprawnionego. A w drugiej sytuacji pracodawca powinien przyznać zapomogę zgodnie z zasadami określonymi w regulaminie.

Należy bowiem pamiętać, że przydział zapomogi jest uzależniony o kryterium socjalnego i jest to świadczenie o charakterze ulgowym.

W tym kontekście wypowiedział się Sąd Najwyższy, który w wyroku   z dnia 23 października 2008 r. (II PK 74/08) uznał,  że prowadząc działalność socjalną należy rozróżniać dwa rodzaje świadczeń:

- określone w art. 8 ust. 1 u.z.f.ś.s., ustawy, które mają charakter ulgowy,

- uregulowane wyłącznie w art. 2 pkt 1 u.z.f.ś.s., tj. usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej – rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową.

Z uzasadnienia Sądu Najwyższego  wynika, iż kryterium socjalne, o którym mowa w art. 8 ust. 1 u.z.f.ś.s., odnosi się jedynie do przyznawania ulgowych świadczeń i usług, nie dotyczy ono natomiast innych świadczeń i usług, o których mowa w art. 2 pkt 1 u.z.f.ś.s.

Inaczej może pracodawca postąpić w sytuacji, gdy chodzi o świadczenia i usługi nie mające charakteru ulgowego, zapomogowego, a można je zaliczyć do drugiego katalogu świadczeń.

W takiej sytuacji pracodawca zdaniem autorki mógłby w regulaminie ZFŚS pozbawić pracownika prawa do takiego świadczenia np. na jakiś czas, lub dopłaty określonej kwoty do zakupu danej usługi.

To, o czym pracodawca powinien pamiętać, to fakt, że wszystkie sankcje powinny zostać wpisane i  określone w regulaminie ZFŚS. Dodatkowo pracodawca powinien sprecyzować w jakich sytuacjach podmiot uprawniony odpowiada i jaki jest zakres tej odpowiedzialności. 

Chcesz wiedzieć więcej? Zajrzyj do Serwisu Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych