Niestety, jak pokazuje praktyka, za wzrostem świadomości ryzyka zawalenia się dachu pod ciężarem śniegu, nie nadąża respektowanie wymagań w zakresie bhp podczas odśnieżania dachów, mimo że tego rodzaju prace wiążą się z licznymi zagrożeniami dla wykonujących je osób (poślizgnięcie na oblodzonej powierzchni dachu, utrata równowagi wskutek podmuchu wiatru, uderzenie elementem pokrycia dachu porwanym przez wiatr, potknięcie się i wypadnięcie przez świetlik dachowy itp.). Nie bez znaczenia dla pracowników pozostaje również narażenie na niskie temperatury, wilgoć, wiatr i opady atmosferyczne. To właśnie z tego powodu bardzo istotne staje się wyposażenie w odpowiednie środki ochronne.

Stosownie do § 105 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) – dalej r.b.h.p. przez pracę na wysokości należy rozumieć pracę wykonywaną na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi. Przepisy nakazują, by na tak umiejscowionych powierzchniach zainstalować balustrady składające się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników na wysokości co najmniej 0,15 m. Dodatkowo, między poręczą i krawężnikiem w połowie wysokości powinna być umieszczona poprzeczka lub przestrzeń ta powinna być wypełniona w sposób uniemożliwiający wypadnięcie osób. Jeżeli ze względu na rodzaj i warunki wykonywania prac na wysokości, zastosowanie balustrad lub innych technicznych środków ochrony zbiorowej jest niemożliwe, albo nie spełniają one swojej funkcji (np. ze względu na grubą warstwę śniegu), pracodawca jest obowiązany wyposażyć pracownika w środki ochrony indywidualnej, zgodnie z art. 2376 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p. Powinny być one odpowiednio dobrane, w zależności od rodzaju dachu, na którym przyjdzie pracować. Inne zabezpieczenia należy zastosować w przypadku dachów płaskich, gdy nie istnieje konieczność bezpośredniego zbliżania się do krawędzi, inne w przypadku dachów stromych, na których pracownik nie jest w stanie utrzymać się bez dodatkowego podparcia, a jeszcze inne tam, gdzie pracownik musi przebywać w pobliżu krawędzi, co w każdej chwili może doprowadzić do upadku.

Niezależnie od zabezpieczeń przed upadkiem, pracodawca powinien również zapewnić pracownikom odzież, chroniącą przed warunkami atmosferycznymi (zimnem, wiatrem czy opadami śniegu). Dobór odzieży powinien być uzależniony od temperatury otoczenia i wydatku energetycznego. Ponieważ usuwanie śniegu z dachów należy do prac, które charakteryzują się dużym wydatkiem energetycznym, ważne jest, aby zastosowana odzież ochronna cechowała się nie za wysokim stopniem izolacyjności cieplnej. Zewnętrzny materiał odzieży przeznaczonej do pracy powinien być wodoszczelny, w celu ochrony przed opadami atmosferycznymi i nie przepuszczać powietrza dla zabezpieczenia przed wiatrem. Wskazane jest, aby był on również „paroprzepuszczalny” (niski opór przenikania pary wodnej), co umożliwia odparowywanie potu i zapewnia właściwy komfort cieplny.

Szczególnie ważnym elementem ubioru osób pracujących na mokrych lub oblodzonych powierzchniach dachów, jest obuwie ochronne. Podstawową cechą obuwia, warunkującą przydatność w takich sytuacjach, jest duża elastyczność oraz dobra przyczepność podeszew, a także odporność na poślizg. Waunkiem dobrej odporności na poślizg jest odpowiedni skład chemiczny materiału na podeszwy, właściwy kształt jej urzeźbienia oraz wysokość jego występów. W warunkach zimowych ważną cechą obuwia jest zdolność do utrzymywania ciepła, zarówno w odniesieniu do cholewki, jak i spodu.

Kolejną kwestią jest przeszkolenie pracownika. Zgodnie z art. 2373 § 1 k.p. nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bhp. Szkolenie powinno obejmować nie tylko zasady bhp podczas wykonywania prac na wysokości, ale również sposób posługiwania się środkami ochrony indywidualnej.

Prace na wysokości powinny być wykonywane wyłącznie przez osoby spełniające wymagania zdrowotne określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 z późn. zm.). Oznacza to, że przed dopuszczeniem do pracy pracodawca powinien skierować pracowników na badania profilaktyczne.

Ponadto, jeżeli w okresie zimowym (od 1 listopada do 31 marca) prace wykonywane są na otwartej przestrzeni, to zgodnie z § 3 ust 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. Nr 60, poz. 279) – dalej r.p.p.n., pracodawca powinien zapewnić posiłki pracownikom wykonującym prace związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet. Jeżeli zaś temperatura otoczenia spada poniżej 10oC, to stosownie do § 4 ust. 1 r.p.p.n., pracodawca powinien zapewnić gorące napoje.

Zgodnie z § 80 ust. 1 r.b.h.p. prace na wysokości zostały zaklasyfikowane do tzw. prac szczególnie niebezpiecznych. Przed ich rozpoczęciem pracodawca jest obowiązany określić szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy ich wykonywaniu, w szczególności zapewnić:

1)      bezpośredni nadzór nad tymi pracami wyznaczonych specjalnie w tym celu osób,

2)      odpowiednie środki zabezpieczające,

3)      instruktaż pracowników obejmujący w szczególności:

a)      imienny podział pracy,

b)      kolejność wykonywania zadań,

c)      wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach.

Dodatkowo pracodawca powinien zadbać, aby dostęp do miejsc wykonywania tych prac miały jedynie osoby upoważnione i odpowiednio poinstruowane. W szczególności należy pamiętać o zabezpieczeniu (wygrodzeniu) miejsca pod budynkiem, w które będzie zrzucany śnieg. Rozpoczęcie robót na dachu warto poprzedzić jego szczegółowymi oględzinami, w celu stwierdzenia, czy istniejące konstrukcje (kominy, balustrady, gzymsy, ławy kominiarskie itp.) mają odpowiednią wytrzymałość pozwalającą na mocowanie do nich lin, zabezpieczeń, osłon, podestów itp. Informacji tych można również zasięgnąć od administratora obiektu.

Co może zrobić pracownik, którego pracodawca lekceważy przytoczone przepisy bhp? Zgodnie z art. 210 k.p. ma prawo skorzystać z podstawowego uprawnienia związanego z bhp, czyli powstrzymać się od wykonywania pracy. Musi jednak niezwłocznie powiadomić o tym fakcie przełożonego. Za czas uzasadnionego niewykonywania pracy będzie mu przysługiwało pełne wynagrodzenie. Niezależnie od powyższego pracodawca, który nie realizuje obowiązków bhp, zgodnie z art. 283 § 1 k.p. podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł. W szczególnych przypadkach, gdzie dojdzie do narażenia pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, osoba odpowiedzialna za stan bhp (pracodawca, kierownik, koordynator prac itp.), podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.