Rozmowa z adwokatem Damianem Sucholewskim, zajmującym się sprawami emerytur służb mundurowych.
Katarzyna Żaczkiewicz-Zborska: - W Wydziale Ubezpieczeń Społecznych Sądu Okręgowego w Warszawie wszystkie sprawy dotyczące obniżenia emerytur funkcjonariuszom służącym totalitarnemu państwu zostały zawieszone z powodu zaskarżenia przepisów do Trybunału Konstytucyjnego. Ale można zaskarżyć decyzje ministra spraw wewnętrznych do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Ile jest takich skarg?
Damian Sucholewski: - Na razie procedura toczy się powoli. Do tej pory WSA rozpatrywał tylko siedem takich skarg byłych funkcjonariuszy; 28 grudnia 2018 r. odbyła się kolejna rozprawa i dotyczyła byłego funkcjonariusza Agencji Wywiadu. Dlaczego? Dlatego, że w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych jest duża przewlekłość postępowań. Znam przypadki, w których wnioski były składane w styczniu i lutym 2017 r. i te osoby do tej pory nie mają decyzji. Czasami zdarza się, że organ nie informuje zainteresowanych w jakim terminie ta decyzja zostanie wydana i z jakich powodów są przekroczone terminy administracyjne.
Czytaj: WSA rozstrzygnie, czy podwyższyć emeryturę szpiegowi pracującemu dla PRL i NATO>>
To są wnioski o zastosowanie art. 8 a) ustawy z 16 grudnia 2016 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin. A dlaczego ci emeryci nie skarżą się na przewlekłość do sądu?
Na początku te osoby liczyły, że decyzje wobec nich będą pozytywne. Znam przypadki, że wnioskodawcy zajmowali się bardzo poważnymi operacjami dla bezpieczeństwa państwa, o których było głośno w mediach. Jednak po wydaniu kilkudziesięciu decyzji odmownych okazało się, że nie ma na co liczyć w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, te osoby zaczęły składać skargi do sądu na przewlekłość postępowania. I wygrały, stwierdzono przewlekłość. W większości przypadków nawet nakładane są grzywny na ministra za opieszałe prowadzenie postępowań w tych sprawach.
Ale to nie podwyższa emerytur!
Nie, ale ponagla ministra do szybszego zajęcia się sprawą. Widziałem nawet przypadek, gdzie minister dwukrotnie był karany, ale to nie wpłynęło w żaden sposób na tok postępowania administracyjnego.
Czytaj: Ustawa dezubekizacyjna trafi do TK i do Strasburga
Odmowa zastosowania wyjątku od zasady obniżenia emerytury oparta jest na dwóch przesłankach, które muszą być spełnione łącznie. Jakie to warunki?
Tzw. ustawa dezubekizacyjna z 2016 r. przewiduje w szczególnie uzasadnionych przypadkach możliwość wyłączenia decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji zastosowania przepisów obniżających emeryturę bądź rentę wobec funkcjonariuszy, którzy w rozumieniu ustawy pełnili służbę na rzecz państwa totalitarnego, jeśli przed dniem 31 lipca 1990 r. pełnili służbę krótkotrwale. Drugą przesłanką jest rzetelne wykonywanie zadań i obowiązków po dniu 12 września 1989 r., w szczególności z narażeniem zdrowia i życia.
Według ministerstwa te dwie przesłanki muszą być spełnione łącznie. W większości przypadków minister w decyzjach powołuje się na fakt, że służba na rzecz państwa totalitarnego nie była krótkotrwała, nie badając przy tym zbytnio okoliczności związanych z drugą przesłanką.
A czy jest definicja krótkotrwałości służby?
Nie. Przepisy nie zawierają takiej definicji, a uznanie czy służba była krótkotrwała zależy wyłącznie od urzędnika, który rozpatruje tę sprawę. Nie ma wskaźnika procentowego. Znam przypadki, że ktoś miał 13 proc. służby w czasach PRL i uznano, że to nie jest krótkotrwała praca.
Zwracam uwagę na terminy. W art. 8a) ustawy mówi się o krótkotrwałej służbie przed dniem 31 lipca 1990 r., a z drugiej strony mamy datę - po 12 września 1989 r. - rzetelne wykonywanie zadań i obowiązków. Czyli rzetelne wykonywanie obowiązków miało się rozpocząć rok przed pierwsza datą. Przepis nie jest precyzyjny.
W pierwszym wyroku WSA z początku grudnia 2018 r. w sprawie dotyczącej wyjątku od zasady obniżenie emerytury oddalono skargę byłego funkcjonariusza?
Sąd podzielił zdanie ministra, nie naruszono ustawy. Nie określono, czym jest długotrwałość służby.
Czytaj: WSA rozstrzygnie, czy podwyższyć emeryturę szpiegowi zasłużonemu dla NATO i PRL
Jak licznej grupy dotyczą wnioski o zastosowanie art. 8a)?
Na pewno kilkuset osób.