Na początku stycznia ZUS rozesłał do pracodawców, którzy zatrudniają co najmniej 20 pracowników, pisma, w których informował, że mają oni ustawowy obowiązek kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy, jako podmioty, które ustalają prawo do zasiłków i je wypłacają. Zakład prosił również o przekazywanie comiesięcznych informacji z przeprowadzonych kontroli. Wzór takiej informacji i dane, które należy przekazać, były dołączone do informacji. ZUS wysłał ok. 90 tys. takich listów. Wśród pracodawców zawrzało, bo do tej pory nikt od nich takich działań nie wymagał.
Uprawnienie czy obowiązek?
W sprawie zainterweniował Adam Abramowicz, Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców. - Uprawnienie nie może być obowiązkiem! czy żądanie ZUS jest w zgodzie z prawem? - zapytał w piśmie do minister Elżbiety Rafalskiej i zawnioskował o objaśnienia prawne w sprawie przeprowadzania kontroli wykorzystywania zwolnień lekarskich przez pracowników.
Prawo Rzecznika MŚP do takiego działania wynika z art. 33 Prawa przedsiębiorców, zgodnie z którym ministrowie oraz organy, które upoważnione są do przedkładania projektów aktów prawnych, mogą z urzędu lub na wniosek Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców wydawać tzw. objaśnienia prawne. Są to wyjaśnienia przepisów regulujących podejmowanie, wykonywanie lub zakończenie działalności gospodarczej, dotyczące praktycznego ich stosowania. Rzecznik MŚP ma za sobą już kilka takich wniosków. Na jeden zareagował minister cyfryzacji i wydał objaśnienia prawne dla pracodawców w sprawie RODO. Teraz Adam Abramowicz prosi o działanie minister rodziny, pracy i polityki społecznej.
– Niestety, samo uchwalenie Konstytucji Biznesu nie wyeliminowało z automatu wszystkich bubli prawnych. Ale rolą Rzecznika MŚP jest właśnie czuwanie nad tym, by skutki wprowadzanych regulacji nie biły rykoszetem w tych, dla których to prawo doskonalimy. Jeśli ustawodawca dał pracodawcy prawo do formalnej kontroli zwolnień lekarskich pracowników, to nie przymuszajmy go, by z tego prawa korzystał. I nie żądajmy sterty dodatkowych sprawozdań od ludzi, którzy na buchalterię naprawdę nie mają czasu – mówi Adam Abramowicz.
Sprawdź w LEX: Kontrola zwolnień lekarskich - nowe narzędzia kontroli od 2019 roku >
Skąd wątpliwości?
Ustawa i wydane na jej podstawie rozporządzenie różnią się:
- Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w art. 68 ust. 1 stanowi, że: "Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz płatnicy składek, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1 (czyli ci, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych), są uprawnieni do kontrolowania ubezpieczonych co do prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie z ich celem oraz są upoważnieni do formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich".
- Natomiast rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich, wydane na podstawie art. 68 ust. 2 ustawy posługuje się w § 1 innym zapisem: "Kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy z powodu choroby lub konieczności sprawowania przez ubezpieczonego opieki nad członkiem rodziny dokonują płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych".
Na tę rozbieżność zwrócił uwagę rzecznik MŚP. W piśmie do minister Elżbiety Rafalskiej dowodzi, iż rozporządzenie do ustawy, w którym uprawnienie nadane przez ustawodawcę ewaluuje w obowiązek, narusza zasadę lex superior derogat legi inferiori – czyli jest sprzeczne w tym zakresie z ustawą i jako takie nie może stanowić podstawy prawnej dla ZUS.
Czytaj też: Czasem e-zwolnienie nie wystarczy, żeby ZUS wypłacił zasiłek >
ZUS łagodzi stanowisko
Zakład Ubezpieczeń Społecznych łagodzi ton i pytany o głośne pisma mocno akcentuje chęć współpracy z pracodawcami i dobrowolność. Nie mówi już o obowiązku, ale o możliwości przekazywania danych do ZUS, w miesiącach, w których kontrole były przez płatnika składek przeprowadzone. Jeśli płatnik składek nie przeprowadzał kontroli, nie ma potrzeby przekazywania informacji.
Sprawdź w LEX: W jaki sposób archiwizować e-ZLA? >
ZUS wyjaśnił również, że inicjatywa ma na celu wyłącznie ograniczenie absencji chorobowych, tym bardziej, iż w ostatnim roku wzrost wydatków z tego tytułu dotknął bardziej pracodawców niż Fundusz Ubezpieczeń Społecznych.
Czytaj też: E-zwolnienie nie usprawiedliwi nieobecności w pracy >
- Kwestia absencji chorobowych i eliminowania wszelkich w tym zakresie nieprawidłowości ma istotne znaczenie dla pracodawców. Niemniej jednak jakiekolwiek działania nie mogą prowadzić do zwiększania zakresu obowiązków pracodawców. Kwestie weryfikacji wykorzystywania zwolnień, możliwości poprawy współpracy, wsparcia pracodawców będą przedmiotem dalszych rozmów z przedstawicielami ZUS – mówi Robert Lisicki, radca prawny, dyrektor departamentu pracy Konfederacji Lewiatan.
Więcej przydatnych materiałów znajdziesz w LEX:
W jaki sposób pracodawca może skontrolować zasadność zwolnienia lekarskiego? >
Czy pracodawca ma obowiązek skierowania na badania kontrolne po okresie niezdolności do pracy? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
