W lutym 2016 r. wójt gminy przyznał Dorocie J. prawo do świadczenia rodzicielskiego na dziecko od 1 stycznia 2016 r. do 31 stycznia 2017 r. Następnie organ ten działając z urzędu w marcu 2017 r. uchylił decyzję o, gdyż w tym okresie zachodziła koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego między Polską a Francją.
Świadczenie od rządu Francji
Następnie wojewoda odmówił przyznania matce prawa do świadczenia rodzicielskiego na dziecko od stycznia do 30 czerwca 2016 r., gdyż w tym okresie na zasadzie pierwszeństwa miało zastosowanie ustawodawstwo francuskie.
Wojewoda ustalił, że od dnia urodzenia dziecka tj. 3 stycznia 2016 r. do 30 marca 2016 r. ustawodawstwo francuskie miało pierwszeństwo, gdyż od 1 marca 2015 r., do 13 czerwca 2016 r. ojciec dziecka prowadził działalność gospodarczą na terenie Republiki Francuskiej.
Zgodnie zaś z art. 68 ust. 2 i 3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w przypadku zbiegu uprawnień świadczenia rodzinne udzielane są zgodnie z ustawodawstwem wyznaczonym, jako mające pierwszeństwo.
Po rozpatrzeniu odwołania strony od tej decyzji, Samorządowe Kolegium Odwoławcze nie podzieliło zarzutów kobiety i utrzymało decyzję organu I instancji w mocy.
WSA uchyla decyzję Kolegium
Decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego została zaskarżona do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie, który uchylił decyzję i decyzję Wojewody z lipca 2018 r. Po ponownym rozpatrzeniu sprawy wojewoda orzekł o odmowie przyznania matce świadczenia rodzicielskiego na dziecko.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w wyniku rozpatrzenia odwołania skarżącej utrzymało w mocy decyzję wojewody. Kolegium wyjaśniło, że w tym przypadku ustawodawstwo francuskie ma zastosowanie według zasady pierwszeństwa wynikającego z art. 68 ust. 1 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady numer 883/2004.
Skargę na tę decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wniosła ponownie matka. Sąd I instancji stwierdził, że organy obu instancji rozpoznając ponownie kwestię dotyczącą przyznania świadczenia rodzicielskiego nie naruszyły prawa.
Zagadnienie właściwych zasad pierwszeństwa stosowania przepisów krajowych i unijnych zostało w toku ponownie prowadzonego postępowania dostatecznie wyjaśnione.
Matka niezatrudniona, ojciec - tak
Ustalono bowiem, że ojciec dziecka prowadził działalność gospodarczą na terenie Francji w okresie od 1 marca 2015 r. do 30 czerwca 2016 r. Matka dziecka natomiast w rozpatrywanym okresie nie była zatrudniona, jak również nie prowadziła własnej działalności gospodarczej i nie podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników. Wraz z dziećmi zamieszkiwała w Polsce.
Zdaniem wojewody i SKO w 2019 r. ustawodawstwo francuskie ma zastosowanie według zasady pierwszeństwa. Co więcej - skarżąca uprawniona jest do świadczenia rodzicielskiego w Polsce z tytułu zamieszkania, natomiast ojciec dziecka uprawniony jest we Francji do otrzymania odpowiednika świadczenia rodzicielskiego z tytułu prowadzenia tam pracy na własny rachunek. Zatem w grę wchodzi zasada pierwszeństwa przewidziana dla świadczeń wypłacanych z różnych tytułów, tj. art. 68 ust. 1 lit. a rozporządzenia w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
W Polsce podstawą przyznania świadczenia skarżącej nie jest zatrudnienie, czy wykonywanie pracy na własny rachunek, tylko urodzenie dziecka i miejsce zamieszkania. Zatem, zdaniem sądu I instancji, wojewoda właściwie zinterpretował i zastosował art. 68 ust. 1 lit. a rozporządzenia w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, nie znajdując jednocześnie podstaw do przyjęcia reguł pierwszeństwa płynących z art. 68 ust. 1 lit. b i) wyżej wymienionego aktu dla zbiegu świadczeń wypłacanych z tego samego tytułu.
Skarga do NSA
W skardze kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego kobieta napisała, że mąż nie uzyskał żadnego świadczenia we Francji, ponieważ skarżąca z córką od zawsze miały miejsce zamieszkania w Polsce.
Ponadto brak jest podstaw do zastosowania zaskarżonego przepisu, z uwagi na fakt, iż to nie wojewoda ustalił, że została spełniona przesłanka koordynacji systemów ubezpieczenia społecznego, a są to wyłącznie twierdzenia samej skarżącej, która powiadomiła Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej, że jej mąż od kwietnia 2015 r., przebywa na terenie Republiki Francuskiej;
Wreszcie mąż skarżącej w kontrolowanym czasie nie prowadził działalności – bowiem nie miał żadnych zleceń i kontrahentów, a działalność pozostawała jedynie formalnie zarejestrowana, więc nie można mówić, że posiadał jakiekolwiek wynagrodzenie.
NSA: Brak zarobków nie ma znaczenia
Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw. Zarzut naruszenia przepisów art. 3 ustawy z 28 listopada 2003 r., o świadczeniach rodzinnych poprzez ich błędną wykładnię uznał za bezpodstawny.
Akty o koordynacji systemów prawnych zawierają reguły pozwalające na unikanie negatywnych następstw podlegania systemom zabezpieczenia społecznego różnych państw w sytuacji, gdy osoby uprawnione do świadczeń podejmują pracę w jednym lub w kilku państwach członkowskich Unii - uzasadniał sąd.
Pozwalają one ustalić, ustawodawstwu którego państwa podlega osoba pracująca lub prowadząca działalność za granicą. NSA podkreślił, że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego mają pierwszeństwo przed wewnętrznymi przepisami państw członkowskich Unii.
Skarżąca jest osobą bezrobotną, a tytuł do świadczenia rodzicielskiego wywodzi z zamieszkiwania w Polsce. Z kolei ojciec dziecka w spornym okresie był uprawniony do świadczenia z tytułu wykonywania pracy zarobkowej na własny rachunek na terenie Francji. Zachodzi tym samym w rozpoznawanej sprawie przypadek świadczeń wypłacanych z różnych tytułów. Z tych przyczyn winien znaleźć zastosowanie przepis art. 68 ust.1 lit. a Rozporządzenia unijnego, który dla takich okoliczność faktycznych przyjmuje następującą kolejność pierwszeństwa:
- w pierwszej kolejności prawa udzielane z tytułu zatrudnienia lub pracy na własny rachunek,
- w drugiej kolejności prawa udzielane z tytułu otrzymywania emerytury lub renty i
- w ostatniej kolejności prawa uzyskiwane na podstawie miejsca zamieszkania.
Przepisy te nie wiążą prawnych konsekwencji z uzyskiwaniem dochodów z określonych tytułów.
Sygnatura akt I OSK 1081/20, wyrok z 27 października 2020 r.
