27 czerwca 2023 r. przedłużono możliwość korzystania z licznych ułatwień w zakresie zatrudniania obywateli Ukrainy przez polskich pracodawców (ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (tzw. specustawa, dalej również jako u.p.o.U.). Zbiegło się to z końcem stanu zagrożenia epidemicznego (od 1 lipca 2023 r.), czyli uchyleniem mechanizmów tarczowych. Jakie ma to znaczenie dla pracodawców zatrudniających obywateli Ukrainy?
Czytaj również: Uczestnikiem PPK może być także cudzoziemiec >
Dokumenty pobytowe
Przede wszystkim wyjaśnić trzeba, że najbardziej istotne zmiany dotyczą przedłużenia ważności dokumentów pobytowych. Kluczowy mechanizm to wydłużenie okresu legalnego pobytu nabytego z mocy specustawy do 4 marca 2024 r. (art. 2 ust. 1 u.p.o.U.) oraz wydłużenie ważności wiz i zezwoleń na pobyt czasowy do 4 marca 2024 r. (art. 42 ust. 3a oraz 5 a u.p.o.U.). W rezultacie przedłużenia ważności dokumentów pobytowych, możliwe jest zatrudnienie obywateli Ukrainy na dotychczasowych zasadach wynikających ze specustawy. To oznacza, że wystarczające jest, aby pracodawca powiadomił w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi. Praca powinna być powierzana w wymiarze czasu pracy nie niższym niż wskazany w powiadomieniu lub liczbie godzin nie mniejszej niż wskazana w powiadomieniu oraz za wynagrodzeniem nie niższym niż ustalone według stawki określonej w powiadomieniu, proporcjonalnie zwiększonym w przypadku podwyższenia wymiaru czasu pracy lub liczby godzin pracy (art. 22 ust. 1-3 u.p.o.U.). Inaczej rzecz ujmując, nadal wystarczające jest powiadomienie przez system praca.gov.pl.
Zobacz w LEX: Uproszczone zasady zatrudnienia obywateli Ukrainy - PROCEDURA krok po kroku >>
Warto zaznaczyć, że ułatwienia te obejmą nie tylko obywateli Ukrainy, którzy wjechali do Polski po 24 lutego 2022 r. Wszyscy legalnie przebywający obywatele Ukrainy mogą być zatrudniani w oparciu o powiadomienie powiatowego urzędu pracy w formie elektronicznej. Trzeba mieć przy tym na uwadze, że wyjazd obywatela Ukrainy z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres powyżej 30 dni pozbawia go prawa do legalnego pobytu nabytego z mocy specustawy, z wyjątkiem osób skierowanych do wykonywania pracy lub usług poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej przez podmioty prowadzące działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Złożenie wniosku do wybranego urzędu wymaga podpisania go kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. Najbardziej istotne jest jednak to, że powiadomienia można dokonać po podjęciu pracy. To bardzo istotne usprawnienie w porównaniu z tradycyjnymi trybami legalizacji pracy cudzoziemców, w których legalizacji należy dokonywać przed podjęciem pracy.
Czytaj w LEX: Zatrudnianie cudzoziemców spoza UE - oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy >>
Czy jest możliwość przedłużenia współpracy?
Warto byłoby również odnieść się do możliwości przedłużenia współpracy z obywatelami Ukrainy, mając na uwadze wydłużenie ważności dokumentów pobytowych. W tym kontekście pracodawcy mogą mieć wątpliwość w kwestii rodzaju umowy o pracę zawieranej z cudzoziemcem, w szczególności, że prawo ogranicza umowy na czas określony do 3 umów lub 33 miesięcy. Przepisy specustawy nie wyłączają zastosowania regulacji kodeksowych odnośnie limitu czasowego i liczby umów o pracę na czas określony. Warto przy tym zwrócić uwagę, że wskazanych limitów umów na czas określony (3 umowy lub 33 miesiące) nie stosuje się do umów o pracę zawartych na czas określony m. in. w przypadku, gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny leżące po jego stronie, jeżeli ich zawarcie w danym przypadku służy zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i jest niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy.
W ocenie autora, pracodawca może skorzystać z wyłączenia i wskazać w umowie obiektywne przyczyny leżące po jego stronie uzasadniające zawarcie z pracownikiem umowy o pracę na czas określony. W takim przypadku nie będą miały zastosowania limity ograniczające liczbę i czas trwania umów na czas określony. O zawarciu umowy pracodawca powinien poinformować okręgowego inspektora pracy w terminie pięciu dni roboczych od dnia jej zawarcia, wskazując przyczyny zawarcia takiej umowy. Za niedopełnienie tego obowiązku grozi grzywna od 1 tys. do 30 tys. zł. Jeżeli pracodawca nie skorzysta z wyłączenia, umowa będzie wliczać się do limitów umów na czas określony. Inaczej rzecz ujmując, fakt czasowego obowiązywania dokumentów pobytowych (do 4 marca 2024 r.) oznacza, że można zawrzeć umowę nielimitowaną w rozumieniu art. 25 (1) par. 4 pkt 4 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510 ze zm.). Aby umowa była nielimitowana należy wskazać tę okoliczność w umowie i zgłosić ją do PIP w ciągu pięciu dni roboczych.
Czytaj też: Międzynarodowe zespoły - zarządzanie z głową >>
Co zatem powyższe oznacza dla polskich przedsiębiorców? Nowe przepisy przewidują przedłużenie ułatwień w zakresie zatrudniania cudzoziemców. Jak się wydaje, powiadomienie w przypadku obywateli Ukrainy, nadal będzie zastępować wykonywanie pracy przez cudzoziemca na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi (określanego jako procedura uproszczona albo „procedura oświadczeniowa”) i nadal będzie stanowiło podstawowy sposób zatrudniania cudzoziemców, w szczególności w początkowej fazie współpracy.
dr Michał Szypniewski, BKB Baran Książek Bigaj
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
